Ο ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΣ ΜΑΣ ΤΟΠΟΣ

Καλωσορίσατε στον τόπο μας. Στη Λάγκα. Η Λάγκα είναι ένα χωριό χωμένο μέσα στο δάσος, στους πρόποδες των Οντρίων και ταυτόχρονα του Γράμμου, σε ένα απαράμιλλης ομορφιάς τοπίο, στην Καστοριά. Σε όλους εσάς που παρακολουθείτε συστηματικά ή όχι τα τεκτενόμενα του χωριού μας, σας εύχομαι καλή περιήγηση. Το blog αυτό είναι καθαρά λαογραφικό και περιγραφικό τόσο της σύγχρονης όσο και της παλιάς ζωής της Λάγκας. Γιατί δεν πρέπει να χαθούν οι παραδόσεις και η ιστορία μας. Χωρίς αυτά, χωρίς να γνωρίζουμε την κληρονομιά μας, δεν μπορούμε να υπάρχουμε σαν ξεχωριστοί άνθρωποι, σαν συγχωριανοί και πηγαίνοντας πιο μακριά, ακόμα και σαν έθνος.
Καλωσορίσατε λοιπόν και ελάτε να κάνουμε βόλτα μαζί στη Λάγκα του πριν και του τώρα...

Παρασκευή 22 Ιουνίου 2012

ΚΛΗΔΩΝΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΥΡΙΟ

Καλημέρα φίλοι μου. Αύριο, Κυριακή 24 Ιουνίου είναι η μεγάλη γιορτή της πίστης μας το Γενέθλιο του Ιωάννου του Προδρόμου. Ανά την Ελλάδα έχει αποκτήσει με το πέρασμα των χρόνων διάφορες ονομασίες, κι έχει μαγικές απόρροιες επειδή είναι σημαντικός στη μαντική των απλών ανθρώπων. Στη Λάγκα εορτάζονταν ο Κλήδωνας. Με τρόπο διαφορετικό από την υπόλοιπη χώρα. Μεγάλο ρόλο έπαιζαν τα γιαννάκια. Τα λουλούδια που ανθίζουν πάντα τέτοια εποχή και η έντονη οσμή τους είναι χαρακτηριστικότατη. Ας θυμηθούμε  όμως, ξανά αυτό το πανάρχαιο έθιμο:

Κ λ ή δ ω ν α ς

     Είναι ένα αρχαιοελληνικό έθιμο. Αυτό και μόνο δείχνει ότι οι ρίζες του χάνονται στο πέρασμα των αιώνων. Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και του οποίου η πρώτη γραπτή περιγραφή ανέρχεται στους βυζαντινούς χρόνους.
     Ο «Κλήδωνας» είναι μια λαϊκή μαντική διαδικασία, από τις πιο τελετουργικές όλων των παραδόσεων του τόπου μας, σύμφωνα με τον οποίο αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.
      Η ίδια η λέξη υπάρχει από την εποχή του Ομήρου, «κλήδων» ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος, και κατ' επέκταση το άκουσμα σιωνισμού ή προφητείας, ο συνδυασμός τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής, στον οποίο αποδιδόταν προφητική σημασία.
Λάβαινε χώρα την ημέρα του Αγίου Ιωάννη, στις 24 Ιουνίου. Ανήμερα λοιπόν του Άι- Γιάννη πρωί- πρωί, τα μικρά και μεγάλα κορίτσια έβγαιναν από το σπίτι με τα γκιούμια στο χέρι. Πήγαιναν στις βρύσες του χωριού, στον Πάνω ή στον Πέρα μαχαλά, για να φέρουν νερό στο σπίτι. Όταν έφταναν στη βρύση, πρώτα δροσίζονταν οι ίδιες βρέχοντας το πρόσωπο και τα μαλλιά τους με το τρεχούμενο νερό. Αφού γέμ ιζαν το γκιούμι με νερό, έπαιρναν τον δρόμο της επιστροφής. Έπειτα πήγαιναν και μάζευαν γιαννάκια.
     Αυτή η διαδικασία γινόταν με τη συνοδεία ενός αυτοσχέδιου τραγουδιού, που τα λόγια ήταν πάνω- κάτω τα εξής:
«Ο Άι- Γιάννης έρχεται
με τα γιαννάκια τα μυρωδάτα,
πάμε και μαζεύουμε έξω στα χωράφια.
ερχόμαστε στο σπίτι, κάνουμε σταυρό-
τον βάζουμε στην πόρτα.
Κι έχουμε κι άλλα μαζωμένα,
τα βάζουμε στο μαξιλάρι από κάτω,
για να δούμε ποιον άντρα θα πάρουμε».
     Βλέπουμε λοιπόν ότι το νερό μόνο αμίλητο δεν ήταν. Μάλλον χιλιοτραγουδισμένο. Και στόλιζαν το γκιούμι με τα γιαννάκια.
      Όταν επέστρεφαν στο σπίτι, όλοι οι νοικοκυραίοι- μεγάλοι και μικροί- δροσίζονταν με αυτό το νερό. Το ίδιο έκαναν και στο σπίτι. Το ράντιζαν από πάνω ως κάτω με αυτό το νερό. Έπαιρναν μερικά γιαννάκια, τα έπλεκαν σε σχήμα σταυρού, και τα κρεμούσαν στην εξωτερικήπόρτα να τους φυλάει ο Αι- Γιάννης από κάθε κακό.
     Όμως, τα κορίτσια φρόντιζαν να κρατήσουν κάποια γιαννάκια για τον εαυτό τους. Και αυτό, γιατί υπήρχε η συνήθεια της μαντείας γάμου. Όπως έλεγαν και στο τραγούδι τους, έβαζαν τα υπόλοιπα γιαννάκια κάτω από το μαξιλάρι που κοιμούνταν για να ονειρευτούν το βράδυ τον άντρα που θα παντρεύονταν η καθεμιά.
     Τόσο πολύ σημαντική θεωρούνταν η γιορτή του Αι- Γιάννη στη λαογραφία του χωριού μας.
Κι έπαιρναν το δρόμο της επιστροφής. Έπειτα πήγαιναν και μάζευαν γιαννάκια.

     Αυτή η διαδικασία γινόταν με τη συνοδεία ενός αυτοσχέδιου τραγουδιού, που τα λόγια ήταν πάνω- κάτω τα εξής:
«Ο Άι- Γιάννης έρχεται
με τα γιαννάκια τα μυρωδάτα,
πάμε και μαζεύουμε έξω στα χωράφια.
ερχόμαστε στο σπίτι, κάνουμε σταυρό-
τον βάζουμε στην πόρτα.
Κι έχουμε κι άλλα μαζωμένα,
τα βάζουμε στο μαξιλάρι από κάτω,
για να δούμε ποιον άντρα θα πάρουμε».
     Βλέπουμε λοιπόν ότι το νερό μόνο αμίλητο δεν ήταν. Μάλλον χιλιοτραγουδισμένο. Και στόλιζαν το γκιούμι με τα γιαννάκια.
      Όταν επέστρεφαν στο σπίτι, όλοι οι νυκοκυραίοι- μεγάλοι και μικροί- δροσίζονταν με αυτό το νερό. Το ίδιο έκαναν και στο σπίτι. Το ράντιζαν από πάνω ως κάτω με αυτό το νερό. Έπαιρναν μερικά γιαννάκια, τα έπλεκαν σε σχήμα σταυρού, και τα κρεμούσαν στην εξωτερικήπόρτα να τους φυλάει ο Αι- Γιάννης από κάθε κακό.
     Όμως, τα κορίτσια φρόντιζαν να κρατήσουν κάποια γιαννάκια για τον εαυτό τους. Και αυτό, γιατί υπήρχε η συνήθεια της μαντείας γάμου. Όπως έλεγαν και στο τραγούδι τους, έβαζαν τα υπόλοιπα γιαννάκια κάτω από το μαξιλάρι που κοιμούνταν για να ονειρευτούν το βράδυ τον άντρα που θα παντρεύονταν η καθεμιά.
     Τόσο πολύ σημαντική θεωρούνταν η γιορτή του Αι- Γιάννη στη λαογραφία του χωριού μας.

Φίλοι μου, δεν ξέρω αν φέτος βρούμε και μαζέψουμε γιαννάκια για τον Κλήδωνα. Βλέπετε, μόλις πολύ πρόσφατα έφυγε ο χειμώνας από το χωριό, και δεν πρόλαβαν να ανθίσουν ακόμα. Αλλά αν βρείτε, μαζέψτε τα και βάλτε τα στο σπίτι σας. Θα μυρίζουν ακόμα κι όταν ξεραθούν.
Καλό Σαββατοκύριακο σας εύχομαι και εις το επανιδείν.

Τρίτη 12 Ιουνίου 2012

Η ΝΤΟΠΙΟΛΑΛΙΑ ΜΑΣ (ΚΑΠΟΙΑ ΨΥΧΙΑ ΜΟΝΟ)

Καλημέρα φίλοι μου. Παραμονές εκλογών και πάλι, και την Κυριακή θα μαζευτούμε πάλι στο χωριό να εκτελέσουμε το εκλογικό μας δικαίωμα. Πάλι θα έχει κόσμο, και ξανά θα βρεθούμε με ανθρώπους που δεν βλέπουμε συχνά. Ελάτε όλοι. Αν μη τι άλλο για να σας κεράσουμε ένα ποτήρι κρύο νερό λαγκιώτικο και έναν καφέ, ή γλυκό του κουταλιού. Ή τσίπουρο. Ό, τι θέλετε.
Ως τότε όμως, θα σας δώσω λίγη τροφή προς αναπόληση. Μερικές λέξεις της ντοπιολαλιάς μας. Και μια υπενθύμιση παρακαλώ: στείλτε μου κι εσείς κάτι ανάλογο. Είμαι απόλυτα σίγουρη πως γνωρίζετε πράγματα που δεν τα γνωρίζω εγώ. Θέλω να μάθω. Θα περιμένω. Προς το παρόν διαβάστε και θυμηθείτε:

Ξάι. Η πληρωμή σε είδος, ιδιαίτερα στον μύλο. Έναντι πληρωμής το ανάλογο δικαίωμα του μυλωνά σε αλεύρι.
Ξαστοχάω. Λησμονώ.
Ξεγκλάναβος. Άχαρος, αυτός που δεν μπορεί να κουμαντάρει τα μέλη του και τα κινεί άστοχα και αστεία.
Ξεγύρ’σα. Έβαλα κιλά και πήρα τα πάνω μου.
  Ξεκρεατίζω. Σφάζω.
    Ξεμπλέτσουτος. Ξεγυμνωμένος.
    Παλαμαριά. Εργαλείο για το θέρισμα που προστάτευε τα δάχτυλα του αριστερού χεριού.
   Παλαμούτι. Βελανίδι, παλαμίδα. (τουρκ= palamut)
    Παλάντζα. Είδος ζυγαριάς.
   Παλάσκα. Δερμάτινος σάκος χωροφυλάκων, κυνηγών κ.α. (τουρκ= palaska)
     Παραμπούκι. Εμπόδιο.
      Χαβάς. Αέρας, κλίμα, ατμόσφαιρα, μουσικός τόνος. (τουρκ= hava)
      Χαγιάτι. Σκεπαστός εξώστης. (τουρκ= hayat)
     Χάζι. Απόλαυση, ευχαρίστηση, ηδονή. (τουρκ= haz)
     Χαϊβάνι. Ζώο,  υποζύγιο. (τουρκ= hayvan)
     Χαϊμαλί. Φυλαχτό. (τουρκ= hamayil)

Φίλοι μου, σας εύχομαι μια πολύ καλή μέρα. Με θύμησες από τα παλιά. Εις το επανιδείν.