Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΣΤΗ ΛΑΓΚΑ

Κυριακή 14 Οκτωβρίου 2018 και σε όλη την Ελλάδα γιορτάζεται η Ημέρα του Μακεδονικού Αγώνα. Τι μερίδιο έχει η Λάγκα και σ' αυτόν τον αγώνα για την πατρίδα! Ας μη μιλήσω όμως άλλο, ας μιλήσουν τα γεγονότα.

Αναφέροντας πολύ περιληπτικά το ιστορικό υπόβαθρο των γεγονότων που οδήγησαν στο Μακεδονικό Αγώνα έχουμε να πούμε ότι: Κατά τις δεκαετίες του 1830- ‘40 Ρώσοι επιστήμονες άρχισαν να διατυπώνουν μια σειρά από θεωρίες και απόψεις που χαρακτηρίζονται από έντονη εθνικιστική φιλολογία, μια κίνηση γνωστή αργότερα ως Πανσλαβισμός. Οι μόνιμες ιμπεριαλιστικές βλέψεις της Ρωσίας νότια βρήκαν το ιδεολογικό τους υπόβαθρο και πλέον στρέφονταν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο όνομα της προστασίας των χριστιανικών λαών στο εσωτερικό της. Το 1853-56 διαδραματίστηκε ο 11ος κατά σειρά Ρωσοτουρκικός Πόλεμος, γνωστός ως Κριμαϊκός Πόλεμος καθώς οι περισσότερες μάχες έγιναν στην χερσόνησο της Κριμαίας. Ο πόλεμος έληξε με νίκη των συμμάχων, αλλά ο Σουλτάνος υποχρεώθηκε να παραχωρήσει διάφορα προνόμια στους υπόδουλους χριστιανούς της Αυτοκρατορίας με το Διάταγμα Χάττι Χουμαγιούν (1856). Έκτοτε, η Ρωσία επεδίωξε με έντονο ζήλο την εθνικιστική αφύπνιση των νότιων σλαβικών φύλων και ιδιαίτερα της Βουλγαρίας, που είχε ατονήσει μετά από τόσους αιώνες Τουρκοκρατίας. Βούλγαροι επιστήμονες στέλνονταν για σπουδές στην Αγία Πετρούπολη και επέστρεφαν ώστε να εξαπλώσουν τον σλαβικό εθνοφυλετισμό. Έτσι, το εθνικό συναίσθημα των Βουλγάρων γρήγορα άρχισε να παίρνει μεγάλες διαστάσεις και στρεφόταν, εκτός των Τούρκων, εναντίον του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Κατά τα μέσα του 19ο αιώνα, επιδιώκοντας η Τσαρική Ρωσία την έξοδό της προς το Αιγαίο, με άλ­λες πια μεθόδους, χρησιμοποίησε για το σκοπό αυτόν τους Βουλγά­ρους. Ιδρύθηκε γι’ αυτόν ο λόγο στην Κωνσταντινούπολη η αυτοκέφαλη βουλγαρική εκκλησία (Εξαρχία), η οποία είχε ως σκοπό την απόσχιση από το Πατριαρχείο κατ’ αρχήν όλων των ομιλούντων το σλαβόφωνο ιδίωμα των Μακεδονικών περιοχών και τη δημιουργία σχισματικών εξαρχικών Μητροπόλεων. Ολόκληρη η προσπά­θεια των Βουλγάρων στράφηκε στον προσεταιρισμό των δύο τρίτων του πληθυσμού των χωριών, με σκοπό την πλήρη απομάκρυνση τους από το Πατριαρχείο και το διορισμό σχισματικών ιερέων και δασκάλων, για τον εκβουλγαρισμό των περιοχών. Έκτοτε, η βουλγαρική προπαγάνδα εντάθηκε και από θρησκευτική έγινε εθνική.

Με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, του 1878, που επιβλήθηκε, μετά το Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1877, από τη Ρωσία στην Τουρκία, επιζητήθηκε η δημιουργία της Μεγάλης Βουλγαρίας. Τα όρια αυτής προβλεπόταν να περιλάβουν ολόκληρη τη Μακεδονία, πλην Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής, μέχρι το Δούναβη και την Κορυτσά. Η δημιουργούμενη με αυτήν τη Συνθήκη θανάσιμη απειλή κατά της Μακεδονίας και η γενικότερη επί του Ανατολικού Ζητήματος αναστάτωση, προκάλεσαν την αντίδραση, όχι μόνο της Ελλάδας και της Σερβίας, αλλά και ολόκληρης σχεδόν της Ευ­ρώπης. Στην περιοχή της Καστοριάς το σύνορο οριζόταν με  τη γραμμή Κλεισούρα- Άργος Ορεστικό- Πεντάβρυσος- Γράμμος, με το βόρειο τμήμα να προσέρχεται στην αυτόνομη Βουλγαρία και το μικρότερο νότιο να παραμένει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Η προσπάθεια εκβουλγαρισμού της Μακεδονίας κατευθυνόταν από τη Σόφια. Αυτό το γεγονός είχε ως συνέπεια τη σταδιακή εκρίζωση και μερική εξόντωση 100.000 Ελλήνων, που κατοικούσαν στην περιοχή, με αποκορύφωμα τα γεγονότα του έτους 1906. Από το έτος 1895, άρχισε η αποστολή από τη Βουλγαρία στη Μακεδονία ομάδων ένοπλων κομιτατζήδων. Αυτές αμέσως ανέλαβαν έντονη δρά­ση, κυρίως στη Βόρεια και Ανατολική Μακεδονία, με βασικό στόχο την αποδυνάμωση του Ελληνισμού. Για την εξαπάτηση μάλιστα των πληθυσμών, το Βουλγαρικό Κομιτάτο εμφανιζόταν με δύο μορφές (οργανώσεις). Η πρώτη, ως αγωνιζόμενη για τη δημιουργία ανεξάρτητης Μακεδονίας, και η δεύτερη, για την άμεση προσάρτηση της Μα­κεδονίας στη Βουλγαρία.

Το υπό την πρώτη του μορφή Κομιτάτο ονομάστηκε Εσωτερική Μακε­δονική Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΕΟ) και χρησιμοποιούσε το σύνθημα «Η Μακεδονία δια τους Μακεδόνες». Αυτή καλούσε τους Έλληνες, Σέρβους, Βουλγάρους, Αλβανούς, Βλάχους και Τούρκους να γίνούν μέλη του, αποκαλούμενα Σαντραλιστές (από το Σαντράλ Κομιτέτ). Το υπό τη δεύτερη μορφή Κομιτάτο εμφανιζόταν απροκάλυπτα ως Βουλγαρικό και τα μέλη του λέγονταν Βαρχοβιστές (από το Βαρχόβ Κομιτέτ).

Και εμφανίζονται οι κομιτατζήδες. Ο όρος κομιτατζήδες στη Μακεδονία χρησιμοποιούνταν για να χαρακτηρίσει τους εξαρχικούς Ελληνικής καταγωγής που μεταστράφηκαν και υπηρετούσαν τους σκοπούς της Βουλγαρίας, διαχωρίζοντάς τους έτσι από τους καθεαυτού Βούλγαρους. Η μεγαλύτερη μάστιγα και από τους ίδιους τους Βούλγαρους.

Κατά τα έτη 1897- 1899, η δράση των κομιτατζήδων εντάθηκε σε ολό­κληρη τη Μακεδονία, με κύρια χαρακτηριστικά τους διωγμούς και την κα­ταπίεση των Ελλήνων, ακόμα και την κατασυκοφάντησή τους στις Τουρκι­κές Αρχές.  Οι βουλγαρικές θηριωδίες συνεχίστηκαν και κατά τα επόμενα έτη, και ο Άγ­γλος Πρόξενος Θεσσαλονίκης, σε έκθεσή του κατά το 1902, έγραφε:

«Η δολοφονία είναι το κυριότερο όπλο των κομιτάτων. Δεν υποχωρούν προ ουδενός. Οι Έλληνες είναι κυρίως τα θύματά των. Κατά χιλιάδας εφονεύθησαν Έλληνες κατά τα τελευταία 6 έτη».

Στις 20 Ιουλίου 1903, ημέρα του Προφήτη Ηλία, το βουλγαρικό κομιτά­το κηρύσσει την επανάσταση του Ηλί Ντέν («Ηλιού ημέρα»), η οποία, στην πράξη, αποτελούσε σειρά τρομοκρατικών ενεργειών των κομιτατζή­δων. Επρόκειτο για μία ψευδεξέγερση απελευθερω­τικού δήθεν χαρακτήρα, με εντυπωσιακές ενέργειες στην περιοχή Μοναστηριού, στην οποία παρασύρθηκαν και πολλοί Έλληνες αγρότες. Η βουλγαρική προπαγάνδα φρόντισε να παρουσιάσει στο εξωτερικό την ψευδε­ξέγερση ως καθολική επανάσταση των χριστιανών της Μακεδονίας. Ακολούθησε επέμβαση του τουρκικού Στρατού για την καταστολή της, με βαριές συνέπειες, κυρίως κατά των Ελλήνων και των χωριών τους, με α­ποκορύφωμα την καταστροφή του Κρουσόβου (όπου κα­τοικούσαν 8.000 βλαχόφωνοι Έλληνες).

Ο Μακεδονικός Αγώνας ξεκίνησε από την περιοχή της Καστοριάς (ειδικότερα στα Κορέστια) και περί το τέλος του είχε επεκταθεί σ΄ όλη τη σημερινή Μακεδονία μέχρι και των περιοχών του Μοναστηρίου, Γευγελής, Δοϊράνης κ.λ.π. 

Σαν απάντηση στο Βουλγαρικό Μακεδονικό Κομιτάτο δημιουργήθηκε στην Αθήνα το Ελληνικό Μακεδονικό Κομιτάτο. Αυτό υπό την προεδρία του Δημητρίου Καλαποθάκη, διευθυντού της εφημερίδας "Εμπρός", και με τη συμμετοχή του Στ. Δραγούμη στρατολογούσε εθελοντές για την υπεράσπιση της Μακεδονίας. Έτσι στα μακεδονικά βουνά παρουσιάστηκαν Έλληνες αγωνιστές απ' όλα τα μέρη της τότε Ελλάδας για την υπεράσπιση του ελληνικού μακεδονικού πληθυσμού.

Ο Μακεδονικός Αγώνας εξελίχθηκε σε τρεις φάσεις:

§     1η Φάση 1870-1897: Ένταση της Βουλγαρικής προπαγάνδας στη Μακεδονία.

§     2η Φάση 1897- 1904: Τρομοκρατία των Ελληνικών πληθυσμών της Μακεδονίας από τα βουλγαρικά κομιτάτα.

§     3η Φάση 1904- 1908: Ένοπλος αγώνας των Ελληνικών ανταρτικών σωμάτων εναντίον των Βούλγαρων Κομιτατζήδων στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία.

§     Οι πρώτες εκδηλώσεις ενεργού άμυνας άρχισαν από το 1902, στην περιοχή Καστοριάς, με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη ο οποίος τότε χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Κώστας Γεωργίου. Μεταξύ Μαρτίου και Ιουλίου 1904, επισκέφτηκε τη Μακεδονία δύο φορές για μελέτη της καταστάσης ο Ανθυπολοχαγός του Πυροβολι­κού Παύλος Μελάς (στην αρχή με το ψευδώνυμο Πέτρος Δέδες, στη συνέχεια ως Μίκης Ζέζας). Στις 13 Οκτωβρίου 1904, βρέθηκε στο χωριό Στάτιστα (σημερινό Μελάς) και βλήθηκε από τουρκική βολίδα. Φονεύθηκε μετά από συμπλοκή κατόπιν προδοσίας με τουρκικό απόσπασμα.Ύστερα από λίγο ο μεγάλος Μακεδονομάχος εξέπνευσε.

§     Προς το τέλος του 1904, έφτα σαν στη Δυτική Μακεδονία το σώμα του Ανθυπολοχαγού Κατεχάκη και του Τσόντου Βάρδα- ο οποίος πλέον είναι ο γενικός αρχηγός του Μακεδονικού Αγώνα μετά τον θάνατο του Παύλου Μελά-, με ικανότατους οπλαρχηγούς και άνδρες. Η δράση τους κατά των κομιτατζή­δων στις περιοχές Φλώρινας- Καστοριάς επέφερε μεγάλες ζημιές στις τάξεις του βουλγαρικού κομιτάτου, ανησυχία στις τουρκικές Αρχές και εδραίωση του φρονήματος των Μακεδόνων.

Ο Τσόντος Βάρδας χώρισε το σώμα του σε 3 επιμέρους σώματα ανταρτών για καλύτερη και ευοδότερη κάλυψη και εμψύχωση της ευρύτερης περιοχής. Στο πρώτο σώμα αρχηγός ήταν ο ίδιος, στο δεύτερο ο Μιχαήλ Τσόντος και στο τρίτο ο οπλαρχηγός Θεόδωρος Κουκουλάκης. Ο Μιχαήλ Τσόντος κάλυπτε την περιοχή Τσιρίλοβο- Γέρμα (Λόσνιτσα), ενώ ο Τσόντος Βάρδας και Θεόδωρος Κουκουλάκης στο Βόιο και τα Καστανοχώρια.

           Εικόνα: το σώμα του Τσόντου Βάρδα στη Μακεδονία

Σε διάφορες περιστάσεις, στο σώμα του Τσόντου Βάρδα που επισκέπτονταν τη Λάγκα έλαβαν μέρος και οι: Μπάκαρης Γεώργιος και Μπολάνης Ευστράτιος, ως οπλαρχηγός β’ τάξης. Η Λάγκα ήταν γνωστό ελληνόφωνο χωριό, με τους κατοίκους της να έχουν υψηλό το ελληνικό φρόνημα. Το μόνο λογικό ήταν να γίνει ορμητήριο και καταφύγιο των μαχητών υπέρ της ελευθερίας της πολυαγαπημένης πατρίδας και την προστασία από τους επίδοξους κατακτητές που έδειχαν ιδιαίτερο μένος προς αυτήν. Επειδή ήταν Ελλάδα.

Εικόνα: ο Γεώργιος Τσόντος (Τσόντος Βάρδας) από την εφημερίδα «ΕΘΝΙΚΗ ΦΩΝΗ» Κρήτης, 24/03/ 1938

Επίσης, στο σώμα του Βάρδα υπάγονταν και αργότερα συνεργαζόταν και ο καπετάν Μάλλιος (Δούκας Στ.) 

Εικόνα: ο Καπετάν Μάλλιος ( Στέφανος Δούκας)

Στο σώμα του, σε διάφορες περιστάσεις έλαβαν μέρος και επισκέφτηκαν τη Λάγκα οι:

§  Καρασούλης ή Καρατσάγκας, κατά κόσμον Πογιόπουλος Φ.- επιλοχίας

§  Δηλιγιάννης Ηλίας

§  Καπετάν Ντίμπρας, κατά κόσμον Κλείτος Παναγιώτης- υπαρχηγός

§ Ζερβός Παναγιώτης

§ Κοπάλης Σπυρίδων

§ Λίβας, κατά κόσμον Κιτρινιάρης Φιλ., λοχίας πυροβολικού

§ Λίγγος, κατά κόσμον Μαλεύρης Πέτρος, λοχίας νοσοκόμος

§ Παπαϊωάννου Γεώργιος, επιλοχίας

§ Σταύρου Αθανάσιος, λοχίας πυροβολικού

§ Καπετάν Φιλώτας, κατά κόσμον Φιλόλαος Πηχεών- υπαρχηγός

Εικόνα: ο Καπετάν Φιλώτας (Φιλόλαος Πηχεών)

Από νωρίς, από τα πρώτα βήματα του Αγώνα ο Γεώργιος Τσόντος (Τσόντος Βάρδας) αναφερόταν με ιδιαίτερη μνεία και σεβασμό στη Λάγκα και στους Λαγκιώτες γνωρίζοντας ότι θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να βασιστεί σ’ αυτούς. Για οποιοδήποτε θέμα. Πάντα η Λάγκα ήταν το σημείο αναφοράς ως Ελλάδα ανάμεσα σε τόσα σχισματικά χωριά τριγύρω. Η παρακάτω επιστολή αποδεικνύει τους ισχυρισμούς αυτούς. Κάνει ιδιαίτερο λόγο για 17 άτομα- Λαγκιώτες έτοιμους να βοηθήσουν κάθε όψη του Αγώνα.

Και αυτό δε μπορούσε να περάσει απαρατήρητο ούτε από τους Βουλγάρους. Οδήγησε ο πατριωτισμός και το ελληνικό φρόνημα των Λαγκιωτών στα παρακάτω γεγονότα που κατέστησαν τη Λάγκα κέντρο συγκέντρωσης, πληροφοριών και οργάνωσης του Μακεδονικού Αγώνα στην περιοχή Οντρίων- Βοΐου.

04 Δεκεμβρίου 1904. Μέσα στην επιστολή που έλαβε ο Τσόντος Βάρδας, υπήρχε και μία εγκύκλιος των αρχικομιτατζήδων Σκουρτώφ κια Κωνστάντωφ (Κωνστάντα) γραμμένη στα ελληνικά που απευθύνονται στα ελληνικά χωριά με πρώτη προσφώνηση τους κατοίκους της Λάγκας:

«Αγαπητοί μας Λαγγιώται, Βεδελαστινοί και Τσουκαλοχωρίται, το Μακεδονικόν Κομιτάτον το οποίον εργάζεται διά την ελευθερίαν των Χριστιανών οίτινες εισίν από πεντακοσίων ετών υπό τον ζυγόν των Αγαρηνών, έχει τέσσερα έτη που εργαζόμεθα εις τα πλησιέστερά σας χωρία, καμμίαν ζημίαν δεν σας επιφέραμεν και ούτε ψωμί δεν ελάβαμεν από εσάς ενώ φροντίζομεν διά την ελευθερίαν πάντων, άνευ διαφοράς έθνους, όπως διά τους Βούλγαρους, ούτω και διά τους Έλληνας και Βλάχους, διότι, όλοι υπ’ αυτόν τον ίδιον τύραννον είμεθα. Τώρα όμως, Τώρα, όμως, αφού βγήκαν αι Ελληνοτουρικαί αυταί συμμορίαι των οποίων ο σκοπός ουδέν άλλον εισίν ειμή να βοηθήσωσι τον Τούρκον, διά να δύναται να μας έχει ακόμη υπό τον ζυγόν του. Αυτό είναι όμως το χειρότερο, ότι  και σεις εγυρίσατε με τας ιδέας αυτών και φροντίζετε να επιφέρετε ζημίαν εις τους γείτονάς σας.

Αλλά και εσείς αν ακόμη πηγαίνετε με αυτάς τας γνώμας να γνωρίζετε ότι θα πάθετε το πλέον χειρότερον και θα μετανοήσετε τότε, αλλά θα είναι πλέον αργά, και να μη νομίζετε ότι, δεν θα έχωμεν δύναμιν, να σας καταδικάσωμεν. Ημείς είχαμε και εδώσαμε να καταλάβει ο Τούρκος, όπου είναι αυτοκράτωρ, όχι εσείς, οι οιποίοι είσθε μηδέν σε 24 ώρες όπου ημπορούμεν να σας κάνουμε στάχτη.

Σκεφθήκε και διορθωθήτε, διότι θα μετανοήσετε και το κρίμα είναι εις τον λαιμόν σας. Ημείς διά τους καλούς είμεθα καλοί, αλλά διά τους κακούς, οι πλέον χειρότεροι.

Σκεφθήτε να μην υπακούετε εις τους Τουρκολάτρας αρχηγούς σας, οι οποίοι φροντίζουν να υπερασπίζουν τον Αγαρηνόν και να σας κρατάν ακόμη υπό τον ζυγόν. Ιδού από τας ηρωικάς μας πράξεις έλαβε μέτρα η Ευρώπη και εντός ολίγου θα είδωμεν ελευθερίαν και σεις τότε θα μετανοήσετε ως ο Ιούδας, αλλά θα είναι αργά.

Υγιαίνετε

Το παρόν αποστείλετε εις τα σημειωμένα χωριά

Εκ της αρχής

ήτοι

Βοεβόδας Κ. Σκουρτώφ

Αρχηγός Κωνστάντας».

Μετά την ξεκάθαρη αυτή απειλή, σχεδιάστηκε και εκτελέσθηκε άμεσα η εξόντωση των παραπάνω αρχηγών των κομιτατζήδων υπό το σώμα του Τσόντου Βάρδα.

12 Δεκεμβρίου 1904. Το βράδυ κατέφθασε ο Τσόντος Βάρδας με το σώμα του στη Λάγκα. Ήρθε από την Κοτύλη έπειτα απο 4ωρη πορεία μέσα από τα βουνά. Την επόμενη μέρα συγκέντρωσε τους ιερείς όχι μόνο της Λάγκας, αλλά του Βράχου, Σκιερού και Πετροπουλακίου, και ανέπτυξε το ζήτημα του Αγώνα. Κήρυξε την γραμμή του Μακεδονικού Αγώνα, όπως του είχε αποσταλεί νωρίτερα, τον Απρίλιο από το Μακεδονικό Κομιτάτο.

Εικόνα: Οδηγίες του Μακεδονικού Κομιτάτου

Δημιούργησε άμεσα, την επόμενη κιόλας μέρα, 13 Δεκεμβρίου, στο χωριό την επιτροπή αγώνα, η οποία πήρε το όνομα της από τον αρχηγό της ως συνηθιζόταν. Υπέγραψαν οι: Παπαγιάννης (πατήρ Ιωάννης Ζιάκας), Παπαγιώργης, Παπαβασίλειος, Διδάσκαλος Δημήτριος Πρέμπτης, Κωνσταντίνος Σωτηρίου, Ζήσης Γιαννούλης, Χρήστος Παναγιώτου

Εικόνα: η υπογραφή των μελών της Επιτροπής Μακεδονικού Αγώνα στη Λάγκα

Προεστοί κατέφθασαν από τα γύρω χωριά να γνωρίσουν και να χαιρετίσουν το μεγάλο αρχηγό, καθώς και να μεταφέρουν στα μέρη τους το μήνυμα της ελευθερίας. Πέντε μέρες έμεινε στη Λάγκα, οργανώνοντας την εστία των επιτροπών εκεί. Έφυγε κατόπιν για την Δαμασκηνιά στις 17 Δεκεμβρίου, αλλά επέστρεψε στις 19. Η Λάγκα είχε γίνει πλέον μόνιμο καταφύγιο και κέντρο των ανταρτών- αγωνιστών, επειδή παρείχε πλήρη ασφάλεια στα ανταρτικά σώματα των μακεδονομάχων. Έμειναν για ανάπαυση ως τις 24 Δεκεμβρίου, αλλά λόγω της σφοδρής κακοκαιρίας που επικρατούσε, έμειναν ως τις 26, κάνοντας Χριστούγεννα με τους Λαγκιώτες που τους φιλοξενούσαν. Εννοείται ότι  για κάθε ενδεχόμεν και προς αποφυγή κάθε κινδύνου ο Βάρδας εγκατέστησε φρουρά γύρω από το χωριό. Έτσι, ελεύθεροι και αμέριμνοι οι χωρικοί οι Μακεδονομάχοι πήγαν στην εκκλησία και μετά διασκέδασαν όλη μέρα. Στην πανηγυρική Θεία Λειτουργία της Άγιας Ημέρας των Χριστουγέννων, η οποία εορταζόταν με κάθε μεγαλοπρέπεια από τους Λαγκιώτες, ο εξέχων μακεδονομάχος αντάρτης του σώματος του Τσόντου, Παπαδράκος (κατά κόσμον Χρυσόστομος Χρυσομαλλίδης) μίλησε για την Ελλάδα και το φρόνημά της λέγοντας τα εξής:

«Πειθαρχείν δει Θεώ μάλλον ή ανθρώποις. Αδελφοί μας, όπως οι Μάγοι οι ωδηγηθέντες από τον πανέκλαμπρον αστέρα, ίνα έλθωσι και προσκυνήσωσι το Θείον βρέφος εις την φάτνην, όπου η Παρθένος έφερεν ένσαρκον εις το μέσον της ανθρωπότητος της ευρισκομένης εν σκότει και σκιά θανάτου, το άρωμα του κρίνου το οποίον ο Παντοκράτωρ από τον χλοερόν παράδεισον παρέδωκεν εις τον Αρχάγγελον Γαβριήλ, όπως αυτοί δεν ήκουσαν του παιδοκτόνου Ηρώδου την προσταγήν, αλλά υπήκουσαν και ηκολούθησαν τα κελευσμάτα του Θεού μας, έτσι και ημείς δεν πρέπει να υπακούσωμεν εις κανέναν άλλον παρά εις τας εμπνεύσεις τας οποίας μας δίδει το ουράνιον φως Του και εις τα καθήκοντα τα οποία μας επιβάλλει η λατρεία μας προς την ελευθερίαν. Η ελευθερία είναι το θέλημα του Θεού. Λοιπόν εις αυτόν θα υπακούσωμεν ή εις τους αθλίους Βουλγάρους;

Ειπέτε, θα είμεθα άνθρωποι τότε; Θα είμεθα Χριστιανοί; Και προ πάντων αδελφοί, είναι δυνατόν να είμεθα Έλληνες;»

Και η εμπνευσμένη ομιλία αυτή έληξε με τον ψαλμό του «Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια» και ζητωκραυγές για την Ελλάδα και την ελευθερία. Και το αποτέλεσμα ήταν ότι 85- 90% των Λαγκιωτών έγιναν Μακεδονομάχοι με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο.

Εικόνα: ο παπα- Δράκος στα άρματα

Αρχηγοί= Μέλη Επιτροπών

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ	ΔΡΑΣΗ	ΙΔΙΟΤΗΤΑ
ΕΥΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ	Από τη Λάγκα. Κατατάγηκε          στο σώμα του Ι. Δεληγιαννάκη. Συμμετείχε      σε επιθέσεις κατά εξαρχικών χωριών            (Καστανόφυτο, Μαγγίλα, Κουμαριά) και σε εκτελέσεις κομιτατζήδων.	Πράκτορας γ’ τάξης
ΖΗΣΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ (Μήτρω)	Από τη Λάγκα. Συνέδραμε τα ελληνικά           ανταρτικά σώματα.Συνελήφθη από τους       Τούρκους το 1905 με την κατηγορία ότι         περιέθαλπτε αντάρτες και ότι δρούσε ως         σύνδεσμός τους.Έκανε φυλακή           στο Μοναστήρι. Κατά την αποφυλάκισή          της στην πλατεία του Άργους Ορεστικού προέτρεψε τους Λαγκιώτες        και χόρεψαν όλοι μαζί  το τραγούδι των          Σουλιωτισσών: «Στη στεριά δε ζει το ψάρι...»	Πράκτορας β’ τάξης
ΚΙΤΣΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Γούσιας)	Από τη Λάγκα. Συνέδραμε τα ελληνικά        ανταρτικά σώματα. Μεταφορέας μηνυμάτων.	Πράκτορας γ’ τάξης
ΚΙΤΣΙΟΥ ΖΗΣΗΣ	Από τη Λάγκα.	Πράκτορας γ’ τάξης
ΚΙΤΣΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ	Από τη Λάγκα. Αγωνίστηκε  ως Οπλίτης στα ελληνικά ανταρτικά σώματα.	Οπλίτης
ΛΑΓΟΥΡΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ	Από τη Λάγκα. Ένοπλος στο σώμα του Βάρδα.	Πράκτορας γ’ τάξης
ΛΕΛΛΙΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ	Από τη Λάγκα. Μέλος της τοπικής            Επιτροπής Αγώνα, έλαβε μέρος μαζί με το σώμα του Τσόντου Βάρδα σε επιχείρηση εναντίον των κομιτατζήδων στο Πετροπουλάκι. Το 1905 συνελήφθη με την κατηγορία ότι προσέφερε άσυλο σε Έλληνες αντάρτες και καταδικάσθηκε σε τριετή κάθειρξη.	Πράκτορας α’ τάξης
ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ	Από τη Λάγκα.	Πράκτορας γ’ τάξης
ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ ΔΗΜΟΥ	Από τη Λάγκα. Συμμετείχε στην Επιτορπή Μακεδονικού Αγώνα.	Πράκτορας γ’ τάξης
ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΝΔΡΕΑΣ	Από τη Λάγκα. Πληροφοριοδότης από αντάρτικο σώμα σε σώμα.	Πράκτορας γ’ τάξης
ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΖΙΑΚΑΣ     (ιερέας Ιωάννης Ζιάκας- μετέπειτα Παπαϊωάννου)	Από τη Λάγκα. Οργανωτής σωμάτων και αγώνων, καθώς και τροφοδότης των              ελληνικών αντάρτικων σωμάτων. Διέφυγε στα Τρίκαλα για να σωθεί. Και επανήλθε όταν εξαλείφθηκε η απειλή.	Πράκτορας γ’ τάξης
ΠΡΕΜΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ	Από τη Λάγκα.	Πράκτορας β’ τάξης
ΣΑΜΑΡΑΣ ΣΤΑΥΡΟΣ (Σωτήριος;)	Από τη Λάγκα.	Πράκτορας γ’ τάξης
ΣΙΔΕΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ	Από τη Λάγκα.	Πράκτορας γ’ τάξης
ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ	Από τη Λάγκα.	Πράκτορας γ’ τάξης

Το σχέδιο είχε καταστρωθεί πολύ προσεκτικά. Ο τρόπος που μεταφέρονταν μηνύματα ήταν πολύ έξυπνος και δεν κινούσε υποψίες. Κάτω από το πινάκι το ξύλινο υπήρχαν οι οδηγίες, τα μηνύματα ό, τι ήταν προς παράδοση, ενώ από πάνω το φαγητό. Ποιος θα υποψιαζόταν κάποιον ποιμένα που πήγαινε το κοπάδι του για βοσκή, με το πενιχρό φαγητό του ότι θα εκτελούσε τέτοια υπηρεσία;

Η Λάγκα μνημονεύεται καθ’ όλη την διάρκεια των επιστολών των Τσόντου Βάρδα στους οπλαρχηγούς του μέχρι το τέλος του Μακεδονικού Αγώνα ως «ελληνόφωνο» πατριωτικό χωριό, στο οποίο ανά πάσα στιγμή θα μπορούσαν οι πολεμιστές να βρούν καταφύγιο σε δύσκολες καταστάσεις. Και πραγματικά, που αλλού θα έβρισκαν καλύτερα;

Μία επιπλέον μαρτυρία για το μένος των βουλγαρικών συμμοριών για τη Λάγκα, είναι και τα πομνημονεύματα του καπετάν Φιλώτα- κατά κόσμον Φιλώτα Πηχιών. Αφηγείται λεπτομερώς μία επιχείρηση ων Βουγάρων να πλήξουν τα ελληνόφωνα χωριά Σκούμστικο (Βράχος)- Λάγγα- Ζάντσκο (Ζώνη). Έλαβε χώρα την 15^η Απριλίου. Οι πληροφορίες που είχαν οι Μακεδονομάχοι ήταν ότι οι Βούλγαροι ετοιμάζονταν να χτυπήσουν τους Έλληνες τη Μ. Πέμπτη, την ώρα που θα ασκούσαν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Μόλις πληροφορήθηκαν αυτό το ανόσιο σχέδιο, τα σώματα των οπλαρχηγών έλαβαν θέσεις στα Όντρια στη θέση Ούσι. Ήδη οι Λαγκιώτες είχαν φροντίσει την βρώση και την πόση τους. Πολύ προσεκτικοί ήσαν οι Έλληνες πολεμιστές. Συγκεκριμένα, ούτε τσιγάρο δεν άναβαν μην φανεί η κάφτρα μέσα στο σκοτάδι της νύχτας. Τίποτα λοιπόν δε συνέβη εκείνο το βράδυ της 15^ης προς 16^η Απριλίου, μάλλον λόγω αντικατασκοπείας.

Ξαναναφέρεται η Λάγκα λίγες μέρες αργότερα, στην 27^η Απριλίου, όταν σώμα του Βάρδα κατευθυνόταν στο χωριό, και παρατήρησε κινητικότητα από και προς το χωριό. Αλλά δεν ανησυχούσαν οι Μακεδονομάχοι, επειδή γνώριζαν καλά ότι σε κάθε περίπτωση κινδύνου οι Λαγκιώτες θα φρόντιζαν να τους ενημερώσουν. Τελικά επρόκειτο για κατοίκους άλλων χωριών που έφευγαν σε άλλα μέρη προς εργασία, και περνούσαν μέσα από τη Λάγκα επειδή ένιωθαν πιο ασφαλείς. Μάλλον λόγω αντικατασκοπείας, αλλά ο στόχος επετεύχθη. Η επίθεση των Βουλγαροκομιτατζήδων απετράπη.

Και ο κατάλογος συνεχίζει μακρύς.

.............................................................................................................................

Μετά από πολλούς αγώνες και απώλειες, στις 9 Ιουλίου 1908, έγινε το κίνημα των Νεοτούρκων, το οποίο έθεσε τέρμα στο Μακεδονικό Αγώνα. Οι Βούλγαροι βρήκαν δικαιολογία να κατα­θέσουν τα όπλα τους, χωρίς να ομολογήσουν την ήττα τους. Κατόπιν αυ­τών τα ελληνικά σώματα, έχοντας εκπληρώσει τον προορισμό τους, διαλύ­θηκαν ομαλά.

Η Λάγκα ήταν Ελληνικό χωριό κατά την έναρξη της ενόπλου δράσης των ελληνικών σωμάτων. Ελληνικό παρέμεινε και ήταν κατά την ανακήρυξη του Συντάγματος (1908). Η γλώσσα ελληνική. Υπήρχαν τότε 74 ελληνικές οικογένειες (485 ψυχές). Λειτουργία ενός ελληνικού αρρεναγωγείου με ένα διδάσκαλο.

ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ! 

(τα παραπάνω είναι μια μικρή και ταπεινή μόνο αναφορά στα μεγάλα γεγονότα και ανθρώπους που συνέδραμαν στην ελληνική φύση μας και στο να πατάμε εμείς το ιερό χώμα της Μακεδονίας μας σήμερα. Ας μου συγχωρήσουν τη περίληψη αυτή)