Λαγκιώτικο Κανάτι

Τίποτα δεν είναι πιο ελληνικό όσο ένα παραδοσιακό πήλινο. Όλα του φανε­ρώνουν Ελλάδα. Το υλικό, η μορφή, η έκφραση. Ελληνικό είναι το χώμα και το νερό, ελληνικός ο ήλιος και το θε­ρινό αεράκι που το στεγνώνουν, όπως ακόμα τα σχίνα και τα πουρνάρια που το πυρώνουν. Και πάνω απ' όλα ελληνικά είναι τ' ακριβά χέρια, με δά­χτυλα που σκέπτονται, όταν δημιουρ­γούν με τον πηλό.

Το Άργος Ορεστικό ήταν ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα κεραμοποιίας και πλαστικής στη Δυτική Μακεδονία. Στη Δ. Μακεδονία επικρατούσαν οι τύποι των "κλειστών αγγείων" (στάμνες και κανάτια). Σε αυτά, συνήθως η όλη διακόσμηση συνήθως συγκεντρώνεται στο ύψος από τα χερούλια μέχρι και το στόμιο. Επικρατέστερος ήταν ο "χωριάτικος" τύπος, που είχε ένα ή δύο χερούλια χέρια) το ένα απέναντι από το άλλο, έχοντας το στόμιο στη μέση. Πολλές φορές, στο ένα (ή στο μοναδικό) από τα χερούλια υπάρχει ένα επιστόμιο. όταν το κανάτι είναι γεμάτο, σηκώνοντάς το και γυρνώντας το ώστε να πέσει το νερό, το πιθανότερο είναι το νερό να πέσει και από τα δύο στόμια. Κλείνοντας με τον αντίχειρα το ένα από αυτά, δεν τρέχει νερό ούτε από το άλλο. 

   

Όμως ποια η χρήση του;

Είναι οφθαλμοφανές ότι χρησιμοποιούνταν για τη συγκέντρωση και τον πόση του νερού. Στο σπίτι υπήρχαν ποτήρια βέβαια, αλλά στις αγροτικές εργασίες, αυτά έλειπαν. Οι άνθρωποι έπιναν κατευθείαν από το στόμιο. 

Εδώ έγκειται η χρησιμότητα του επιστομίου. Τα παιδιά και τα βρέφη δεν έπρεπε να να πίνουν από το ίδιο στόμιο με τους μεγάλους. Έπιναν λοιπόν από το επιστόμιο. Κι έτσι ήταν όλα καθαρά και εν τάξει. 

       

ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 2023!

 Φίλοι μου, ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ!

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ!

ΜΑΡΤΥΡΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΛΑΓΚΑΣ 2023

Καλησπέρα φίλοι μου.

Είμαι πολύ περήφανη και συγκινημένη σήμερα. Συμπληρώνονται 79 χρόνια από το Ολοκαύτωμα της Λάγκα, που έλαβε χώρα στις 4 Ιουλίου 1944 από τα Ναζιστικά στρατεύματά των Ες-Ες. Για να τιμήσουμε την ημέρα συνδυάσαμε και τα αποκαλυπτήρια της Μαρτυρικής Μνήμης. Η μέρα άρχισε με την αρχιερατική Θεία Λειτουργία χοροστατούντος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Καστορίας κ.κ. Καλλίνικο, ακολούθησε το μνημόσυνο υπέρ των πεσόντων, το οποίο με τη σειρά του ακολουθήθηκε από τα αποκαλυπτήρια του μνημείου της Μαρτυρικής Μνήμης.  

Γεμάτη συναισθηματική φόρτιση η μέρα, ήταν το όραμα που έγινε πραγματικότητα, όπως ηθική υποχρέωση απέναντι στο μαρτυρικό παρελθόν της Λάγκας. 

Ας αφήσουμε την ημέρα να μιλήσει μόνη της:

Όλη η πολιτική ζωή του τόπου βρέθηκε από νωρίς στην Εκκλησία διά των εκπροσώπων της και πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε από νωρίς να παρακολουθήσει την Αρχιερατική θεία Λειτουργία και να δεχθεί τις ευλογίες του Μητροπολίτη μας.

Μετά το μνημόσυνο υπέρ των πεσόντων οδηγηθήκαμε έξω στην πλατεία της βρύσης μπροστά το μνημείο που σκεπασμένο με την Ελληνική σημαία περίμενε υπομονετικά να βρει την θέση τους στην ζωή της Λάγκας.

η Φιλαρμονική του Δήμου  συνόδευε τα τεκταινόμενα

Η επιμνημόσυνη δέηση υπέρ του Ολοκαυτώματος και των πεσόντων της 4ης Ιουλίου 1944 στη Λάγκα.

Ακολούθησαν τα αποκαλυπτήρια. 

Η ομιλία που ακολούθησε ήταν εμπνευσμένη και αποκαλυπτική για την ιστορία του χωριού που το κατέστησε Μαρτυρικό και την απόδοση της Μνήμης στο μνημείο των Μαρτυρικών χωριών του Δήμου Άργους Ορεστικού. Στη Μαρτυρική Μνήμη. Η ομιλία άνοιξε με την προσφώνηση των τοπικών αρχών και τον χαιρετισμό που απηύθυνε ο Σύλλογος Καστοριέων Νέας Υόρκης  "ΟΜΟΝΟΙΑ" δια στόματος του Προέδρου του Λαγκιώτη κ. Δαμιανού Σιώκη.

" Σεβασμιότατε Μητροπολίτη,

Σεβαστοί Πατέρες,

Κ. Δήμαρχε του Άργους Ορεστικού

Αξιότιμη κ. Γενική Πρόξενε της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας

Κ. Διοικητά του 15^ου Συντάγματος Πεζικού

Κυρία Αντιπεριφερειάρχη Καστοριάς

Κ. Πρόεδρε του Περιφερειακού Συμβουλίου

Κύριε Αντιδήμαρχε Καστοριάς

Κύριε διοικητά του Αστυνομικού Τμήματος Άργους Ορεστικού

Κύριε διοικητά των Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Νομού Καστοριάς

Κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι

Κύριε πρόεδρε της Κοινότητας Λάγκας

Κύριε Πρόεδρε της Επιτροπής Μαρτυρικών Χωριών του Άργους Ορεστικού

Εκπρόσωποι συλλόγων και φορέων που τιμάτε με την παρουσία σας

Αγαπητοί Επιβιώσαντες του Ολοκαυτώματος

Αγαπητά παιδιά.

Κυρίες και κύριοι.

Πριν αρχίσω την ομιλία μου θα ήθελα να σας διαβάσω τον χαιρετισμό που απευθύνει ο Σύλλογος Καστοριέων Νέας Υόρκης "ΟΜΟΝΟΙΑ" για την Ημέρα Μνήμης της Λάγκας:

"Ένας φάρος που φωτίζει το ιστορικό μονοπάτι της μνήμης αλλά και ένα λιθαράκι στη διαδρομή για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας και τη αναγνώριση Ελληνικού Ολοκαυτώματος στα εγκλήματα πολέμου από τη Ναζιστική Γερμανία ανάβει σήμερα στην ακριτική Λάγκα. Γι’ αυτό είναι και ηθική υποχρέωση μας να δώσουμε το παρόν στην εκδήλωση μνήμης των 79 ετών από το ολοκαύτωμα αλλά και στις πιο συγκινητικές στιγμές των αποκαλυπτηρίων της Μαρτυρικής Μνήμης. Μπορεί, βέβαια, να συντηρεί μία χαίνουσα πληγή, καθώς ανασύρει και επαναφέρει εικόνες, βιώματα, και μαρτυρίες που προκαλούν πόνο.  Από την άλλη, όμως, διατηρεί ακμαία την ιστορική μνήμη, ώστε να προσφέρει διδαχή και ευκαιρία για νηφάλιο εθνικό αναστοχασμό, χρήσιμο για το παρόν και για το μέλλον της χώρας και του έθνους μας. Ας γίνει ο φάρος που θα φωτίζει στο εξής τα βήματά μας σε έναν ασφαλή δρόμο στη ζωή και την ιστορία όπως τον έστρωσαν με τις θυσίες τους οι πρόγονοί μας. Η μνήμη να χαραχτεί τόσο βαθιά ώστε να αποτρέψει κανενός τέτοιου είδους επαναλήψεις της ιστορίας. ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ

Δαμιανός Σιώκης

Πρόεδρος του Συλλόγου Καστοριέων Νέας Υόρκης «ΟΜΟΝΟΙΑ»

Ο Δήμος Άργους Ορεστικού και η Κοινότητα Λάγκας, δηλαδή οι άνθρωποι που την κατέστησαν ηρωική και ιστορική, οι νεκροί και ζωντανοί ήρωές της, οι σημερινοί άνθρωποι που βοήθησαν να κρατηθεί άσβεστη η μνήμη της αλλά και οι γυναίκες που συνέβαλαν ώστε να συμπληρωθεί όμορφα ετούτη η μέρα, σας ευχαριστούμε όλους πάρα πολύ που παρευρίσκεστε στη μεγάλη μέρα της Λάγκας.

 

Θα φέρω τα πάνω κάτω επιθυμώντας πρώτα απ’ όλα να ευχαριστήσω όλους αυτούς τους ανθρώπους που χωρίς τις μαρτυρίες τους δεν θα κατάφερνε ποτέ η Λάγκα να βρει την θέση που της αρμόζει στο πάνθεον των μαρτυρικών τόπων, και κυρίως τον Δήμαρχο κ. Πάνο Κεπαπτσόγλου γιατί πίστεψε από την πρώτη στιγμή στο εγχείρημά και που χωρίς την αμέριστη στήριξή του οποιασδήποτε ώρα της μέρας και της νύχτας το όραμα δεν θα ήταν πραγματοποιημένο, καθώς και τον κ. Στέργιο Φιλιάδη, Πρόεδρο της Επιτροπής Μαρτυρικών Χωριών του Δήμου Άργους Ορεστικού για την πολύτιμη βοήθεια του στην τόσο χρονοβόρα και επίπονη έρευνα και εργασία μου.

Βρισκόμαστε εδώ σήμερα για να αποτίσουμε φόρο τιμής στη θυσία και την ανδρεία, στον κοινό σκοπό, τη συμπόνια, και την αποφασιστικότητα.

 

Η Λάγκα βρίσκεται στο ΝΑ άκρο του Ν. Καστοριάς. Σχεδόν έρημο το χωριό σήμερα, υπήρξε ζωντανός τόπος και σημαντικό κέντρο λήψης αποφάσεων και εξελίξεων της ευρύτερης περιοχής. Αμιγώς Έλληνες οι κάτοικοί της, με παρουσία που χάνεται στους αιώνες, φιλειρηνικοί και φιλήσυχοι. Οι παλιές γενιές ήταν γεωργοί και κτηνοτρόφοι στην άγονη γη, και οι νέες φώτισαν με τη λάμψη του μυαλού τους τις σκοτεινές εποχές της πατρίδας. Όμως και πατριώτες με ιδιαίτερη ευαισθησία στα ιδανικά, με έντονο το συναίσθημα της εθνικής υπερηφάνειας και υπέρμετρη αγάπη για την ελευθερία, δε μπορούσαν να ανεχτούν κανέναν κατακτητή. Διέπρεψε η Λάγκα στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που έμεινε γνωστή ως Ελεύθερη Ελλάδα. Οι εχθροί δεν μπορούσαν να την πατήσουν. Όμως, το «Θηρίο» όπως αποκαλούσαν τη Ναζιστική Γερμανία, τους τιμώρησε πολύ σκληρά. Δύο φορές κατάφερε και την έκαψε. Την δεύτερη ολοκληρωτικά.

Η σπουδαιότητα του τόπου φάνηκε από πολύ νωρίς. Ακόμα από τα μέσα του Σεπτεμβρίου του 1940, είχαν αρχίσει οι Ιταλικές αναγνωριστικές πτήσεις στη Λάγκα. Έμπαιναν στον εναέριο χώρο μέσω Αλβανίας. Η Λάγκα βρίσκεται απέναντι από το Όρος Βίτσι, που υπήρχε Πολεμική Αεροπορική βάση της Ελλάδας. Στο Δημοτικό Σχολείο της Λάγκας σε μία αίθουσα λειτουργούσε εγκατεστημένο το Γραφείο Αεράμυνας με μια διμοιρία στρατού να το προστατεύει. Υπήρχε και τηλέφωνο για να επικοινωνούν με τα Κεντρικά της Καστοριάς. Όταν άρχισαν οι βομβαρδισμοί, κάθε απόγευμα ιταλικά αεροπλάνα έβαλλαν μέσα στο χωριό για να βρουν τον στόχο τους την ώρα που επέστρεφε ο κόσμος από τις αγροτικές εργασίες στο σπίτι του. Είχαν όμως μάθει οι Λαγκίωτες να τρέχουν και να κρύβονται μέσα σε σπηλιές και κοιλότητες του εδάφους για να προστατεύονται από τις εναέριες επιδρομές των Ιταλών.

 

Ακόμα από την Ιταλική κατοχή είχαν αρχίσει οι συσπειρώσεις ανταρτών στη Λάγκα, και μόλις υποχώρησαν οι πρώτοι, εγκαταστάθηκε στο χωριό το 28ο Σύνταγμα της 9ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ. Από κει και πέρα, έγινε το Υπαρχηγείο Δ. Μακεδονίας, και Αρχηγείο Γράμμου. Στη Λάγκα υπήρχε το γραφείο στρατολόγησης του ΕΛΑΣ, και τόπος συγκέντρωσης ανταρτών και ανάληψης όλων των σημαντικών αποφάσεων. Χαρακτηριστική ημέρα είναι η 1η Μαρτίου 1943, κατά την οποία κηρύχτηκε η «Επανάσταση», δηλαδή η αντίσταση των Ελλήνων κατά των Γερμανών κατακτητών στη Δυτική Μακεδονία. Μια τελετή με κάθε επισημότητα έλαβε χώρα στο κέντρο του χωριού, με τους δύο ιερείς της Λάγκας να ορκίζουν τους αρχηγούς της επανάστασης, και το καθιερωμένο γλέντι με χορό να επισφραγίσει την σπουδαιότητα της ημέρας. Οι αρχηγοί κάλεσαν τον κόσμο σε επιστράτευση, και όλοι οι ενήλικες Λαγκιώτες πήγαν να πολεμήσουν για την πατρίδα. Όπλα είχαν κρυμμένα στα σπίτια, αυτά που άφηνε ο Ελληνικός Στρατός κατά την αποχώρησή του από την Β. Ήπειρο.

 

Με όλες τις εχθροπραξίες εκ μέρους των ανταρτών, οι Γερμανοί αποφάσισαν να καθαρίσουν την περιοχή από τα ταραχοποιά στοιχεία. Η εκκαθαριστική επιχείρηση ξεκίνησε την 3η Οκτωβρίου 1943, με τη Γερμανική Φάλαγγα των SS να ξεκινά από την Καστοριά και να περνά από το Άργος Ορεστικό, με σκοπό να εξοντώσει κάθε υποψία αντίστασης στα χωριά της ΝΔ Καστοριάς. Η φάλαγγα περιελάμβανε επίσης 400 Ιταλούς και μερικούς κομιτατζήδες. Λόγω της συνεργασίας των ανταρτών με τους Άγγλους που είχαν παρατηρητές στην περιοχή, ειδοποιήθηκαν οι κάτοικοι πολύ νωρίς για τον ερχομό των Ναζί και έφυγαν να προστατευτούν στο βουνό μέσα στο δάσος. Με τους κομιτατζήδες να εκτελούν τις εντολές των Γερμανών και να βάζουν φωτιά στα σπίτια αφού έκαναν το ανάλογο πλιάτσικο, το χωριό κάηκε στο σύνολό του στο 70%.. Οι απώλειες ήταν δύο, του Αντώνη Ζησόπουλου και του Ιωάννη Σαμαρά, οι οποίοι ήταν υπερήλικες και αδύνατον να μετακινηθούν. Τότε κάηκε η Εκκλησία και το Δημοτικό Σχολείο του χωριού, λόγω του ότι υπήρχαν πληροφορίες ότι λειτουργούσαν ως καταφύγια των ανταρτών, πράγμα που ήταν αλήθεια.

Πολύ αργά το βράδυ οι κάτοικοι άρχισαν να επιστρέφουν όταν σιγουρεύτηκαν ότι οι Γερμανοί είχαν φύγει. Ο καπνός τους προειδοποίησε για το τι είχε συμβεί, πριν αντικρύσουν την καταστροφή. Το αποτέλεσμα ήταν οι περισσότερες οικογένειες να φιλοξενηθούν σε συγγενείς, καθώς πλησίαζε ο χειμώνας. Από τα γεννήματα που είχαν μισοκαεί έβγαλαν το ψωμί του χειμώνα, πικρό κι αυτό λόγω των καμένων σπόρων. Ξεκίνησαν αμέσως να επιδιορθώνουν ή και να χτίζουν από την αρχή τα κατεστραμμένα σπίτια τους.

Η τελική καταστροφή της Λάγκας επήλθε στα πλαίσια της επιχείρησης STEINADLER= Χρυσαετός. Η κωδική ονομασία της περιοχής της Λάγκας ήταν ΧΧΙΙ.

Για την 3η Ιουλίου 1944 ορίστηκε η μεγάλης σημασίας για τους Γερμανούς επιχείρηση. Οι ομάδες είχαν συγκεντρωθεί και περίμεναν την διαταγή έναρξης. Όμως λόγω καθυστέρησης κυρίως των τμημάτων των SS, αυτή αναβλήθηκε για την επόμενη μέρα. Μια μέρα ακόμα παράταση ζωής πήρε το χωριό. Την Τρίτη 4 Ιουλίου 13.35μμ άρχισαν όλα.

Ξεκίνησε η στρατιά από την Καστοριά. Συναντήθηκε με όμοιούς της και ενισχύθηκε στο Άργος Ορεστικό. Και ερχόμενοι στο Νεστόριο, απόγευμα πλέον, έμειναν εκεί να εκτελέσουν το ανόσιο έργο τους.  Τα παραπάνω τμήματα στρατού ενώθηκαν με τις 4 ομάδες που έφεραν τα ονόματα του ορίζοντα: Ομάδα Βορράς, Ομάδα Νότος, Ομάδα Ανατολή,  Ομάδα Δύση. Πάρα πολλοί πολεμιστές για ένα τόσο μικρό μέρος και φυσικά δεν έλειπαν οι κομιτατζήδες. Από το  ύψωμα του Νεστορίου «το 1170» και πιο πίσω, πιο ψηλά, από τον Κόκκινο Βράχο έγινε η βομβιστική επίθεση στο χωριό. Στη συνέχεια, επιτέθηκαν με το στράτευμα και τους κομιτατζήδες. Ανέβασαν τους όλμους στα Όντρια κι επιτίθονταν σε ό, τι κινούνταν εκεί μέσα. Κυνηγούσαν κάθε τι ζωντανό, και υπήρχαν πολλοί άμαχοι κρυμμένοι εκεί.

Επενέβησαν για άλλη μια φορά οι Βρετανοί με τους μυστικούς πληροφοριοδότες τους, να ενημερώσουν τους αντάρτες, οι οποίοι με την σειρά τους τον κόσμο, να φύγει γιατί θα γίνει χαλασμός. Και έφυγαν όλοι. Μόλις είχε ολοκληρωθεί η ανοικοδόμηση του χωριού από την προηγούμενη επιδρομή, ήρθε η νέα και ολοκληρωτική. Ξανά η διαταγή ήταν: «Κρύβονται στα υπόγεια! Κάψτε τους, Σκοτώστε τους! Κάψτε τα όλα!». Οι κομιτατζήδες μπήκαν στα σπίτια, λεηλάτησαν, έκαψαν, κατέστρεψαν. Ευτυχώς δεν βρήκαν κανέναν στο χωριό.

Και όταν δεν είχε μείνει κάτι να ισοπεδώσουν, πήραν τον ανήφορο για το Κρυονέρι και από εκεί στα Ιωάννινα γιατί αυτός ήταν ο δρόμος που θα τους οδηγούσε στην Ήπειρο. Δεν ξαναφάνηκαν στο χωριό. Το βράδυ στις 4 Ιουλίου είχε κοκκινίσει ο ουρανός. Πήραν το δρόμο από την Πλακαριά μέσα και έφτασαν το «’Κόνισμα». Εκεί είχε βρει καταφύγιο η Γεωργία Τούλη. Είχε αργήσει να φύγει από το χωριό, και την πρόλαβαν εκεί. Ο θάνατός της από τα εχθρικά βόλια ήταν ακαριαίος.

Συνέχισαν τον δρόμο τους χωρίς να βρουν το παραμικρό εμπόδιο για το Κρυονέρι, και από εκεί μέσα στα Γούπατα. Εκεί, το βουνό ήταν γεμάτο από Λαγκιώτες. Κι έφτασαν στο Παλιοκριμίνι κοντά, σε σταβλικές εγκαταστάσεις Λαγκιωτών, τόσο αθόρυβα και τόσο κοντά, που έπιασαν τον κόσμο την ώρα που άρμεγαν τα πρόβατα. Ήταν ο Γιάννης Καλύβας με τον Αποστόλη Ριζόπουλο. Ο Αποστόλης Ριζόπουλος γυρίζοντας το κεφάλι του προς την στρούγκα για να πάρει το επόμενο πρόβατο ν’ αρμέξει είδε τους Γερμανούς στο πίσω μέρος, και λέει στο Γιάννη Καλύβα: «Γιάννη! Οι Γερμανοί!» Και έτρεξαν και οι δύο να κρυφτούν. Ο μεν Αποστόλης τραυματίστηκε ελαφρά, στάθηκε τυχερός όμως. Όπως έκανε προς τον κατήφορο, βρήκε μια οξιά κούφια, που τον χωρούσε μέσα ο κορμός, και μπροστά είχε μπαρμπούτες. Όταν φώναξαν «Αλτ!» ο Γιάννης Καλύβας δεν γύρισε να παραδοθεί. Τον πυροβόλησαν πισώπλατα. Έπεσε στο ρέμα μπροστά στον Αποστόλη. Μπροστά στα μάτια του ο Αποστόλης είδε να ρίχνουν οι Γερμανοί στο Γιάννη την χαριστική βολή.

Αντιλαμβανόμενοι οι Λαγκιώτες ότι οι Γερμανοί είχαν φύγει, κατέβηκαν στο χωριό, για να δουν άλλη μια φορά μπροστά τους τα συντρίμμια της ζωής τους. Και ξανά, άρχισαν αμέσως να χτίζουν το χωριό τους, ζώντας μέσα στα χαλάσματα, μιας και ήταν καλοκαίρι.

 

Οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές στο σύνολό τους ήταν οι εξής:

Ιωάννης Καλύβας

Αντώνης Ζησόπουλος

Ιωάννης Σαμαράς

Γεωργία Τούλη

Νικόλαος Καραντίνος

Φώτης Δήμου

 

Η Λάγκα ξαναχτίστηκε στα θεμέλια του παλαιού χωριού και πέρα από τις μνήμες, τίποτε άλλο πλέον δε θυμίζει το μαύρο παρελθόν. Η Λάγκα ανακηρύχθηκε Μαρτυρικό Χωριό τον Αύγουστο του 2019.

 

Για περισσότερο από 3.000 χρόνια οι Έλληνες καλούνται να υπερασπιστούν τα θεμελιώδη ιδανικά της χώρας μας. Με τη Μαρτυρική Μνήμη, οι ευγνώμονες πολίτες αυτού του τόπου θυμούνται και τιμούν τους περήφανους πατριώτες που έκαναν την απόλυτη θυσία για την υπεράσπιση των ευλογιών της ελευθερίας.

Χρειάστηκε πάρα πολύς καιρός για να ανεγερθεί αυτό το μνημείο και να συμβολίσει την ευγνωμοσύνη μας τώρα και για πάντα. Οι άνθρωποι μας χάθηκαν ή και υπέφεραν τα πάνδεινα, στα σπίτια τους, στα πεδία των μαχών πολύ μακριά από το σπίτι, σε βομβαρδισμούς από αεροπλάνα στον ουρανό, και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ένας πόλεμος που θα μνημονεύεται όσο θα καταγράφεται η ιστορία. Όμως ήρθε η ώρα.

 

Την ιστορία δεν αρκεί να την διαβάζεις, πρέπει να επισκέπτεσαι τα μέρη που γράφτηκε, να τη νιώσεις και να προσκυνάς τα μνημεία της. Ίχνη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο υπάρχουν ακόμα στον τόπο μας. Σ' αυτούς που δώρισαν την ζωή τους και κατοικούν σ' ένα κουτί  στο οστεοφυλάκιο του χωριού, σ' αυτούς που είναι θαμμένοι ακόμα στο νεκροταφείο του χωριού, σ' αυτούς που τα οστά τους αγνοούνται ακόμα. Στα σπίτια που απόμειναν κάποιες καμμένες πέτρες και δοκάρια και καταμαρτυρούν τη μανία του κατακτητή. Αυτά τα ανεξίτηλα σημάδια κάνουν το μνημείο απαραίτητο ώστε να ξορκίσει το κακό τους. Να αποτίει τιμή και σεβασμό στα θύματα, αλλά να και να εκφράζει ένα τεράστιο ΓΙΑΤΙ; Να μην υπάρξει λήθη ούτε για ένα ψήγμα ιστορίας.

 

Σήμερα τιμάμε την κληρονομιά. Τον βαρύ φόρο ζωής που πλήρωσαν οι αθώοι πρόγονοί μας.

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν το σημείο αναφοράς του 20ου αιώνα, ο χρόνος όπου η Ζωή και η Ελευθερία σβήστηκαν από τον κόσμο, και ο ίδιος ο ανθρώπινος πολιτισμός βρέθηκε σε μεγάλο κίνδυνο. Η Ελλάδα απάντησε, ενωμένη όπως πάντα μπροστά σε κάθε απειλή, μπροστά στον κοινό σκοπό να μην επιτρέψει στις δυνάμεις του κακού να υπερισχύσουν και να προστατεύσει τους πολίτες της από την εξάπλωση του θηρίου, του ναζισμού. Άνδρες επιστρατεύτηκαν να πολεμήσουν, γυναίκες επιστρατεύτηκαν να τους στηρίξουν στα μετόπισθεν, άνθρωποι κάθε ηλικίας, όλοι στον αγώνα. Δεν υπάρχει νοικοκυριό στον τόπο μας που να μην επηρεάστηκε, να μην ζημιώθηκε, στον πόλεμο αυτό.

 

Όμως ο εχθρός υπερέχων πέρασε σαν λαίλαπα πάνω από τούτα τα αγαπημένα χώματα και κατέστρεψε. Έκαψε, σκότωσε, ρήμαξε. Όταν ήρθε η Ειρήνη, ο κόσμος ήταν ένα τελείως διαφορετικό μέρος. Έλειπαν οι άνθρωποι, κι όσοι είχαν απομείνει, σκιές του εαυτού τους, τριγύριζαν στα καμένα, τα χαλάσματα, τα ερείπια. Αν και φαίνονται μακρινά όλα αυτά τα γεγονότα, πρέπει να μας προβληματίζει ότι όλα αυτά συνεβησαν σε δικούς μας ανθρώπους, που κάποιοι έχουμε την τύχη να αγκαλιάζουμε ακόμα.

 

Σήμερα τιμάμε τους ανθρώπους αυτούς. Τους ανθρώπους μας που χάσαμε, και αυτούς που επέζησαν και μέσα από την κόλαση βγήκαν νικητές. Χιλιάδες ψυχές βασανισμένες. Θεμελιώνουμε και αποκαλύπτουμε τη Μαρτυρική Μνήμη. Ο σκοπός του μνημείου είναι να τιμήσει, να εμπνεύσει και να μνημονεύσει. Αναγνωρίζει τη γενναιότητα με την οποία οι πρόγονοί μας αντιμετώπισαν την απειλή και την καταστροφή. Γιορτάζει την ενότητα αυτών απέναντι στον τεράστιο κίνδυνο και τιμά τα ηρωικά επιτεύγματα και τις θυσίες των αθώων αμέτοχων ανθρώπων στο βωμό της ελευθερίας και της εθνικής περηφάνιας. Η Μαρτυρική Μνήμη θα μιλά στο εξής εκ μέρους των ανωνύμων, ταπεινών ηρώων είτε αυτοί χάθηκαν είτε επιβίωσαν από τον πιο θανατηφόρο πόλεμο που επιβλήθηκε ποτέ στην ανθρώπινη οικογένεια. Θα θυμίζει στη σημερινή γενιά και σε κάθε γενιά που θα έρθει ότι η ελευθερία δεν χαρίζεται. Τίποτα δεν είναι δεδομένο, ούτε η ζωή ούτε η ευημερία. Ότι έχουμε πετύχει ως σήμερα, είναι μόνον επειδή πολλές γενιές Ελλήνων ήταν αποφασισμένες να κάνουν τις μεγαλύτερες θυσίες. Δεν επιτρέπεται, δεν μπορούμε να το ξεχάσουμε αυτό και λόγω της Μαρτυρικής Μνήμης, ποτέ δεν θα το κάνουμε.

 

Σήμερα κάνουμε το αόρατο, ορατό. Η Μαρτυρική Μνήμη από σήμερα στέκεται αγέρωχη στα στοιχεία της φύσης στο κέντρο της Λάγκας. Αντανακλά την ιστορική σημασία και την παντοτινή σημαντικότητα του πολέμου στην ιστορία της Ελλάδας. Είναι ένα εμπνευσμένο σκηνικό στην κεντρική γραμμή του αναμνηστικού τοπίου του έθνους. Το μνημείο είναι λιτό χωρίς εντυπωσιασμούς. Βρίσκεται σε σημείο που προσεγγίζει εύκολα ο επισκέπτης. Γύρω από το μνημείο δεν υπάρχει κανένας περιορισμός ώστε οποιοσδήποτε επισκέπτης θελήσει να το πλησιάσει και να αποτίσει φόρο τιμής, να μπορεί να το κάνει ελεύθερα, οποιαδήποτε ώρα της μέρας ή της νύχτας. Εξάλλου λειτουργεί ως Φάρος Σοφίας και η Γνώση δεν πρέπει να περιορίζεται ούτε να φυλακίζεται.

Ένας βαθύς αναστεναγμός βγαίνει από τα σωθικά θωρώντας το μνημείο. Το κλάμα δεν απαλύνει τον πόνο. Τα λόγια είναι περιττά. Επειδή η ανθρώπινη φύση ξεχνά τον πόνο για να μπορεί να ελπίζει ξανά και να προχωράει μπροστά, το μνημείο πάντα θα υπάρχει για να θυμίζει τη μαύρη σελίδα του τόπου μας και κατ' επέκταση της παγκόσμιας ιστορίας.

 

Η ΜΑΡΤΥΡΙΚΗ ΜΝΗΜΗ είναι το μνημείο των Μαρτυρικών Χωριών του Δήμου Άργους Ορεστικού και χρηματοδοτήθηκε από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Είναι ο τόπος μνήμης, κατάνυξης και σεβασμού για όλους που θανατώθηκαν και βασανίστηκαν από την εκτέλεση ανόσιων εντολών. Το κυρίως σώμα του μνημείου είναι δύο άνισες γκρίζες μαρμάρινες στήλες πάνω στις οποίες στηρίζεται ένας ισομεγέθης, μεταλλικός, οξειδωμένος Σταυρός.

Το Μάρμαρο, η πέτρα που βγαίνει από τα σωθικά της γης, συμβολίζει το αρχαίο θεμέλιο, τη ζωή που είναι άρρηκτα δεμένη μ’ αυτήν. Υπάρχει πολύ πριν τους ανθρώπους. Συμβολίζει τη δύναμη και την αντοχή στις δυσκολίες και τις ασχήμιες του κόσμου. Κρατάει μέσα της όλη τη Σοφία του χρόνου που τη σκλήρυνε και την κατέστησε αμετακίνητη από τα στοιχεία της φύσης. Αν μιλούσαν οι πέτρες των Μαρτυρικών Χωριών τι θα αφηγούνταν άραγε... πόσα πέτρινα χρόνια. Η πέτρα είναι το τελειότερο υλικό για τη δημιουργία του πιο στερεού θεμελίου για Νέα Ζωή, σμιλευμένη με πείσμα, υπομονή και επιμονή για το νέο ταξίδι που αρχίζει. Το γκρίζο χρώμα της δείχνει όλους τους αρνητικούς συνειρμούς των βιωμάτων. Δείχνει την απώλεια, την κατάθλιψη και την απελπισία. Είναι το χρώμα της τέφρας, του μολύβδου και ενός ουρανού καλυμμένου με σύννεφα που μας ενημερώνει ότι μια καταιγίδα έρχεται. 

Ο Σταυρός είναι το πιο χαρακτηριστικό σημείο του πόνου. Είναι ο θάνατος στη μάχη για την προστασία των ανθρωπίνων ιδεωδών και ιδανικών. Είναι η μάχη για κάθε ιερό σκοπό. Παράλληλα, συμβολίζει στις τέσσερις γωνίες του τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, στα οποία σκόρπισαν οι κάτοικοι για να σωθούν, να καταφέρουν να ζήσουν αλλά ποτέ δεν έσπασαν τη σύνδεση με το κέντρο της ζωής τους, επιστρέφοντας στον τόπο που αγαπούσαν. Από την άλλη πλευρά, ο Σταυρός είναι η μόνιμη επίκληση στη Θεία Βοήθεια, που χωρίς αυτήν η ζωή δεν μπορεί να υπάρξει. Είναι το δυνατότερο σύμβολο Προστασίας. Είναι το σημάδεμα του τόπου που έχει μεγάλη αξία όπως ένας καλά κρυμμένος θησαυρός. Είναι η ελπίδα που κρατά τον Έλληνα ζωντανό.

Η Σκουριά που σκεπάζει το μέταλλο δείχνει τη θλίψη και τη διάβρωση, την φθορά που υπέστη ο τόπος και οι άνθρωποι του από τη διάθεσή του κατακτητή να "φάει", να καταστρέψει με το κόκκινο χρώμα της ως το αίμα των αθώων ανθρώπων που χύθηκε άδικα. Έπεσε σαν Πληγή πάνω στη γη με όλη του τη μανία να εξαφανίσει κάθε τι ζωντανό αλλά και άψυχο.

 

Ο στόχος ήταν να θεμελιωθεί ένα μνημείο τόσο δυνατό και εμπνευσμένο, ώστε να μοιάζει μέρος του τοπίου, ότι ξεπηδά από τα σπλάχνα του, ότι πάντα βρισκόταν εκεί, πού να στέκει με σεβασμό στον τόπο, αλλά να αποτελεί και ξεχωριστή μονάδα για την ξεχωριστή ιστορία του. Να ομολογεί τον βάσανο και το μαρτύριό του. Είναι οικείο και αγκαλιαστικό όταν ο προσκυνητής στέκεται μπροστά του, αλλά διακριτικό όταν κάνεις δεν το χαιρετά. Κι όμως μπροστά στη Μαρτυρική Μνήμη στέκεις βουβός και μετράς τους ήρωες. Πόσους αλήθεια να μετρήσεις; Ο νους δεν χωρά την θηριωδία των Ναζί. Νιώθεις ότι ξαφνικά αυτοί οι πρόγονοι, όλοι, βρίσκονται πίσω σου και σου ψιθυρίζουν: "Μείνε ακίνητος", λένε. "Βλέπε και άκου και μην φοβάσαι. Όλα για σένα έγιναν και είσαι το αποτέλεσμα της αγάπης χιλιάδων. Μην φοβηθείς για τίποτα, έχεις εμάς να σε στηρίζουμε".

 

Κάτω από τη Μαρτυρική Μνήμη σήμερα θάβουμε τους νεκρούς μας. Θάβουμε το αλησμόνητο άσχημο παρελθόν. Θάβουμε την έχθρα μας.

 

ΟΜΩΣ ΓΙΑ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΥΨΙΣΤΟΥ, ΓΙΑ ΟΝΟΜΑ ΤΩΝ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΓΕΝΙΩΝ, ΟΧΙ ΑΛΛΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ, ΟΧΙ ΑΛΛΗ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΕΓΕΡΣΗ ΜΝΗΜΕΙΩΝ. ΜΟΝΟ ΕΙΡΗΝΗ!

 ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ!

 Σ’ αυτό το σημείο, καλώ στο βήμα, τον επιβιώσαντα κ. Νικόλαο Τούλη να μιλήσει για όσα η καρδιά του κρατά κλεισμένα για εκείνα τα χρόνια.

Ακολούθησε η κατάθεση στεφάνων στο μνημείο. Σύσσωμη η πολιτική ηγεσία του τόπου, τα Σώματα Ασφαλείας και οι φορείς χαιρέτησαν τους πεσόντες και κατέθεσαν το στεφάνι τους. Πρώτος ο Δήμαρχος Άργους Ορεστικού κ. Παναγιώτης Κεπαπτσόγλου και δεύτερη η αξιότιμη Γενική πρόξενος του γερμανικού Προξενείου στη Θεσσαλονίκη κ. Σύβιλλα Μπέντικ.

Είχα την τιμή να καταθέσω εγώ το στεφάνι της Επιτροπής μαρτυρικών Χωριών του Δήμου Άργους Ορεστικού

Στο τέλος, οι επιβιώσαντες το Ολοκαυτώματος έδειξαν την ευγνωμοσύνη τους καταθέτοντας και οι ίδιοι στεφάνι για τις παλιές εκείνες μαύρες ημέρες. 

Παρευρέθηκαν από αριστερά:

Νικόλαος Τούλης,  Ιωάννης Παπαϊωάννου, Αποστόλης Θεοχάρης, Ζήσης Ζησόπουλος

Από σήμερα η Μαρτυρική Μνήμη στέκει αγέρωχη και περήφανη, διηγώντας τα τρομερά γεγονότα που έφεραν τη Λάγκα στο ηρωικό πάνθεον των μαρτυρικών τόπων της Ελλάδας και του κόσμου.

4-7-1944

Η Λάγκα βιώνει για ακόμα μια φορά, που όμως είναι και η τελευταία της σκληρής συμπεριφοράς των Γερμανικών Ες-Ες και αμέσως καθίσταται Μαρτυρικός Τόπος. Και από σήμερα έχει τη Μαρτυρική Μνήμη να θυμίζει ότι ο πόλεμος είναι η χειρότερη λαίλαπα στον κόσμο αλλά αυτή κατορθώνει να μην ξεχαστεί τίποτα, όσος χρόνος κι αν περάσει.

Ακολούθησε δεξίωση στο Εντευκτήριο του Συνδέσμου Λαγκιωτών στη Λάγκα.

Αναμνηστική φωτογραφία με την κ. Σύβιλλα Μπάντικ, το Δήμαρχο κ. Πάνο Κεπαπτσόγλου και τον Πρόεδρο της Επιτροπής Μαρτυρικών Χωριών κ. Στέργιο Φιλιάδη.

Ολόκληρη την εκδήλωση των Αποκαλυπτηρίων μπορείτε να την παρακολουθήσετε από την σελίδα του Δήμου Άργους Ορεστικού στον παρακάτω σύνδεσμο:

https://www.facebook.com/orestikonargos/videos/778562803962027/