ΚΡΑΝΙΑ

Και μια και η κρανιά έχει την τιμητική της σήμερα, αποφάσισα να σας πω κάποια πράγματα γι' αυτό το δέντρο που τόσα μπορεί να μας προσφέρει:

ΚΡΑΝΙΑ

Η Κρανιά (επιστημονική ονομασία Cornus) είναι φυλλοβόλο δέντρο (και θάμνος). Ανήκει στην τάξη των αγγειόσπερμων, της οικογένειας Cornaceae. Χαρακτηρίζεται από πυκνό φύλλωμα. Τα άνθη της είναι κίτρινα με τέσσερα πέταλα και οι καρποί της σφαιρικοί με έντονο κόκκινο χρώμα και ξινή γεύση. Η περίοδος ανθοφορίας της είναι νωρίς την άνοιξη ενώ η περίοδος καρποφορίας της είναι τους φθινοπωρινούς μήνες, Οκτώβριο και Νοέμβριο. Τα φύλλα της είναι λογχοειδή με μικρή διαφορά στο χρώμα της εσωτερικής από την εξωτερική όψη. Είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο φυτό στην Ευρώπη. Φυλλοβόλοι κυρίως θάμνοι και μικρά δένδρα που ανθίζουν νωρίς την άνοιξη και έχουν μικρούς, πολλές φορές εδώδιμους καρπούς το φθινόπωρο. Αναπτύσσονται σε εδάφη στραγγιζόμενα σε ηλιόλουστες και ημισκιασμένες θέσεις.

Τα δένδρα χρησιμοποιούνται μεμονωμένα, ενώ οι θάμνοι σε ομάδες και φράχτες. Τα τυπικά είδη πολλαπλασιάζονται με σπόρους και οι ποικιλίες με εμβόλια.

Ο Όμηρος αναφέρει τα κράνα σαν τροφή των χοίρων ,ενώ ο Θεόφραστος αναφέρει τον καρπό ως «κράνιον .» Οι Αρχαίοι πίστευαν ότι τα κράνα είχαν και μαγικές ιδιότητες . Ο Όμηρος στην Ιλιάδα Βεβαιώνει ότι ότι η φοβερή Κίρκη παρέθεσε στον Οδυσσέα και την παρέα του για τροφή «καρπόν κρανείας και άκυλλον βάλανον» (κράνα και πουρναρίσια βαλανίδια).

Ιστορικά: Στην αρχαιότητα από το ξύλο της κρανιάς έφτιαχναν τα δόρατα, «ξυστοίς κρανεΐνοις», λόγω του ότι είναι γερό, ελαφρύ και ευθυτενές. Από το ίδιο ξύλο φτιάχνονταν και τα Μακεδονικά δόρατα που ονομάζονταν Σάρισες. Αναφορές για το φυτό και την χρήση του ξύλου του γίνονται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα, τον Θεόφραστο και τον Ξενοφώντα.

To ξύλο της κρανιάς είναι σκληρότατο και αντοχής σε θραύση. Tα πιο γερά γκλιτσόξυλα των τσοπάνων γίνονται από νεαρούς βλαστούς κρανιάς. Κρανίσιες βέργες χρησιμοποιούσαν και οι ... δάσκαλοι. "Ακάρδιον και στερεόν όλον, όμοιον κέρατι την πυκνότητα και την ισχύν", χαρακτηρίζει το κρανόξυλο ο Διοσκουρίδης. Από ξύλο κρανιάς κατασκευάστηκε ο Δούρειος Ίππος της Τροίας. Κρανίσια ήσαν τα δόρατα των αρχαίων θηρευτών και των πολεμιστών του Μεγ. Αλεξάνδρου, ενώ από το σκληρό ξύλο της κρανιάς κατασκευάζονται διάφορα μικροαντικείμενα,την κατασκευή μπαστουνιών, κυρίως της παραδοσιακής γκλίτσας καθώς για τις λαβές μεταλλικών εργαλείων.

Είναι γνωστά για τις φαρμακευτικές ιδιότητες .Χρησιμοποιούνται κατά της διάρροιας και των εντερικών παθήσεων, λόγω της στυπτικότητας που οφείλεται στις τανίνες . Ο φλοιός οι βλαστοί και οι ρίζες χρησιμοποιούνται σαν αντιπυρετικά. Τα κράνα χρησιμοποιούνται κατά των καρδιακών παθήσεων, κατά των κοιλόπονων ,πόνων περιόδου, στομαχικών και εντερικών διαταραχών. Ως χωνευτικό και ως τονωτικό κατά τη διάρκεια της εργασίας.
Εκχυλίσματα του φλοιού θεωρείται ότι θεραπεύει την ψωρίαση των σκύλων.
Τα κράνα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά (πλέον των 4 φλαβονοειδών ) ανθοκυάνες και φαινολικά παράγωγα κατά τη περίοδο ανάπτυξης και ωρίμανσης.

Βρέθηκε να έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε Σίδηρο (Fe) σε βιταμίνη C ( 103 mg/100gFW) υψηλή περιεκτικότητα σε ασκορβικό οξύ (48-73 mg/100g. Περισσότερες από τις φράουλες και τα πορτοκάλια και τα ακτινίδια . Έχουν επίσης σημαντικές ποσότητες καροτίνη και τανίνες.

Τα κράνα περιέχουν την υψηλότερη ποσότητα σε ανθοκυάνες σε σύγκριση μετά σμέουρα ,τα βατόμουρα και τα φραγκοστάφυλα.

Κύριες χρήσεις

Οι κόκκινοι στυφοί καρποί της, τα κράνια, ήσαν τα παλιά τα χρόνια η αμβροσία των φτωχών ανθρώπων του χωρίου , μαζί με τα βατόμουρα και τα γκόρτσα. Λόγω της μεγάλης στιφάδας τους θεωρούνται τα κράνα - μαζί με τα άγρια σούρβα - δραστήριο φάρμακο κατά της ευκοιλιότητας. Όταν ωριμάσουν καλά τα κράνα, είναι νοστιμότατα. Μερικές μάλιστα ποικιλίες, οι μοσχοκρανιές, δίνουν αρωματικότατους καρπούς με τους οποίους οι γυναίκες του χωριού παρασκεύαζαν νοστιμότατο γλυκό πελτέ και παραδοσιακά χρησιμοποιούνται για την παρασκευή ποτών, μαρμελάδας και γλυκών. Τα γνωρίζουν όλες οι νοικοκυρές σε μη αστικές αλλά και σε αστικές περιοχές.

Το ότι τα κράνα έχουν σημαντικές φαρμακευτικές ιδιότητες αποδεικνύεται από τις μελέτες που έχουν γίνει και από τα παλιά χρόνια ήταν γνωστά για τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες. Τα κράνα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά (πλέον των 4 φλαβονοειδών) και χρησιμοποιούνται για φάρμακο από τους ντόπιους στα ορεινά της Βόρειας Ελλάδας. Χρησιμοποιούνται ακόμη και στις ημέρες μας κατά της διάρροιας και εντερικών παθήσεων λόγω της στυπτικότητάς τους που οφείλεται στις ταννίνες. Ο φλοιός, οι βλαστοί και οι ρίζες εφαρμόζονται ως αντιπυρετικά. Στις ορεινές περιοχές της χώρας μας τα κράνα τα χρησιμοποιούν κατά καρδιακών παθήσεων, κοιλόπονου, κατά πόνων περιόδου, στομαχικές και εντερικές διαταραχές, ως χωνευτικό και ως τονωτικό κατά τη διάρκεια  εργασίας.    

Τα κράνα είναι πλούσια σε βιταμίνη C, ασβέστιο, τανίνες, και κορνίνη. Ο χυμός των φρούτων έχει αναλγητική, αντιπυρετική και καταπραϋντική δράση, ενώ επίσης χρησιμοποιείται ως αναζωογονητικό και αιμοστατικό. Τρώγονται φρέσκα, ή αναμιγνύονται με οινοπνευματώδη ποτά για την παρασκευή του ομώνυμου λικέρ που όμοιό του δεν υπάρχει.