Ο ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΣ ΜΑΣ ΤΟΠΟΣ

Καλωσορίσατε στον τόπο μας. Στη Λάγκα. Η Λάγκα είναι ένα χωριό χωμένο μέσα στο δάσος, στους πρόποδες των Οντρίων και ταυτόχρονα του Γράμμου, σε ένα απαράμιλλης ομορφιάς τοπίο, στην Καστοριά. Σε όλους εσάς που παρακολουθείτε συστηματικά ή όχι τα τεκτενόμενα του χωριού μας, σας εύχομαι καλή περιήγηση. Το blog αυτό είναι καθαρά λαογραφικό και περιγραφικό τόσο της σύγχρονης όσο και της παλιάς ζωής της Λάγκας. Γιατί δεν πρέπει να χαθούν οι παραδόσεις και η ιστορία μας. Χωρίς αυτά, χωρίς να γνωρίζουμε την κληρονομιά μας, δεν μπορούμε να υπάρχουμε σαν ξεχωριστοί άνθρωποι, σαν συγχωριανοί και πηγαίνοντας πιο μακριά, ακόμα και σαν έθνος.
Καλωσορίσατε λοιπόν και ελάτε να κάνουμε βόλτα μαζί στη Λάγκα του πριν και του τώρα...

Δευτέρα 1 Ιουλίου 2013

Ο ΙΟΥΛΙΟΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΛΑΓΚΑΣ

Καλημέρα φίλοι μου. Ήρθε ο Ιούλιος κιόλας. Έπιανε για τα καλά η ζέστη στη χωριό. Χαιρόταν ο κόσμος τον καλοκαιρινό ήλιο και τα πιο ελαφριά ρούχα. Και να τι γινόταν εκείνα τα παλιά χρόνια στη Λάγκα:

Ι Ο Υ Λ Ι Ο Σ
Τον Αλωνάρη δούλευε
καλό χειμώνα να ‘χεις.

Ο Ιούλιος παλαιότερα λεγόταν Quintilis (Πέμπτος) επειδή στο ημερολόγιο του Ρωμύλου και του Νουμά Πομπιλίου ήταν ο πέμπτος μήνας του έτους με πρώτον το Μάρτιο. Το 44 π.Χ. ονομάστηκε από τον Αύγουστο Καίσαρα, Julius, αυτοκράτορα Ιούλιου Καίσαρα, που γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου 101 π.Χ. Τιμής ένεκεν, γιατί αυτός ήταν που έφτιαξε το περίφημο Ιουλιανό ημερολόγιο, που ίσχυε για όλη την  Ρωμαϊκή επικράτεια ακόμη και για την Ελλάδα ως το 1923. Κατά τον Μεσαίωνα ο Καρλομάγνος τον ονόμασε Μήνα του Σανού.

  Ονομασίες λαϊκές για το μήνα Ιούλιο
Ο Ιούλιος λέγεται και Αλωνάρης (γιατί αλώνιζαν τα δημητριακά), εκτός βέβαια και όταν δεν κρατούσε ο καιρός καλός, και το αλώνισμα μετατίθονταν για τον Αύγουστο. Επίσης ήταν και Κερασάρης, γιατί τότε μάζευαν τα όψιμα πετροκέρασα.
Γιορτές του Ιουλίου
Ο Αι- Λιάς ήταν η μεγαλύτερη γιορτή του Ιουλίου. Γιόρταζε- όπως εξακολουθεί και σήμερα- το ξωκλήσι αφιερωμένο στον προφήτη, στην πλαγιά του Προσήλιου. Σήμερα βέβαια, δεν υπάρχει πια το παλαιό μικρό εκκλησάκι χαμένο μέσα στο δάσος, αλλά εδώ και πολλά χρόνια ο Αι- Λιάς έχει στέγη. Το μικρό εκκλησάκι πάνω από την Πλακαριά και φαίνεται από το χωριό.
Έτσι ο προφήτης μας δίνει την ευλογία του κάθε ώρα και στιγμή και  όποιος σηκώσει το βλέμμα του ψηλά το αντικρίζει αγέρωχο να αντιστέκεται στην πάροδο του χρόνου και τις αντιξοότητες του καιρού. Είναι εκεί και περιμένει τον κάθε περιηγητή να ανάψει ένα κεράκι και να χτυπήσει την καμπάνα του- σημάδι της επίσκεψής του.  Ο Αι- Λιάς λοιπόν, δέσποζε σαν γεγονός τον Ιούλιο. Όλοι οι κάτοικοι του χωριού τον γιόρταζαν και ξεκινούσαν πολύ νωρίς να ανεβαίνουν ποδαράτοι το βουνό για να τιμήσουν την χάρη του.
Ο προφήτης Ηλίας είναι και ο προστάτης της οικογένειας Καραντίνου.  Γιόρταζαν την μέρα του με μια λαμπρή οικογενειακή γιορτή, και κάθε Καραντιναίικο σπίτι, έπρεπε να έχει στο μεσημεριανό τραπέζι ένα σφαχτό, πουλερικό, αμνοερίφιο, οτιδήποτε, για φαγητό, προσφορά στον Άγιο. Θεωρούσαν γρουσουζιά να μη σφάξουν ζώο και το προσφέρουν στο γιορτινό τραπέζι, και μάλιστα αναφέρεται ότι  κάποια χρονιά που ο αφέντης του σπιτιού άλλαξε γνώμη και δεν έσφαξε το ζωντανό που προόριζε για εκείνη την ημέρα, αυτό μετά από λίγες μέρες ψόφησε.
     Αυτόν τον καιρό, το κατακαλόκαιρο, πολλές φορές η ξηρασία ήταν μεγάλη. Και τουλάχιστον στις αρχές του μήνα, και ακόμα και τον προηγούμενο, τον Ιούνιο, έπρεπε να ρίξει βροχή για να ποτιστούν τα κηπώματα και κυρίως τα σπαρτά. Έτσι, όταν οι γεωργοί έβρισκαν σκούρα τα πράγματα από πλευράς καιρού, κατέφευγαν σε μαγικά και ξόρκια. Ένα είναι το εξής: όταν έβρισκαν στην άκρη του δρόμου κάποια χελώνα, την γυρνούσαν ανάποδα και την άφηναν έτσι να μη μπορεί να σηκωθεί. Υποτίθεται ότι θα έφερνε βροχή.
     Και τα επόμενο ήταν το έθιμο της Περπερούνας:

Η    Π ε ρ π ε ρ ο ύ ν α

     Είναι ένα πανάρχαιο έθιμο που λάβαινε χώρα σε περιόδους μακράς ανομβρίας. Όταν το πολύτιμο αγαθό το νερό, λιγόστευε η πολυπόθητη βροχή δεν έλεγε να φανεί. Κυρίως το καλοκαίρι που η γη διψάει και οι αγροτικές δουλειές κοντεύουν να καταστραφούν.
     Το τελετουργικό έχει ως εξής: Περπερούνα ντυνόταν ένα κορίτσι του χωριού. Συνήθως ήταν ορφανό ή φτωχό. Τη συνόδευαν τα υπόλοιπα κορίτσια του χωριού.
     Κατά την ιδιαίτερη αμφίεσή της, η Περπερούνα έπρεπε να αποδυθεί τα περισσότερα ρούχα της και να ενδυθεί πράσινα κλαδιά. Αυτά που υπήρχαν σε αφθονία ήταν οι λυγαριές. Καλυπτόταν λιοπόν ολόκληρη με δαύτες, χωρίς να φαίνεται τίποτα απ’ το σώμα της. Ξεκινούσε η Περπερούνα και περιφέρονταν σ’ όλο το χωριό μαζί με τα υπόλοιπα κορίτσια που της τραγουδούσαν το παρακάτω τετράστιχο:
Περπερούνα περπατεί,
το Θεό παρακαλεί:
«βρέξε Θέ μου μια βροχή,
για να ποτιστεί η γη».
     Σε κάθε σπίτι που πήγαιναν, οι νοικοκυρές από ψηλά έριχναν νερό στην Πεπρερούνα. Και όλο και κάτι την κερνούσαν: χρήματα, αλεύρι, κάποιον ξηρό καρπό, κ.α. Ό, τι  μπορούσαν να διαθέσουν.
     Αφού πια είχαν περάσει απ’ όλα τα σπίτια του χωριού, η Περπερούνα έβγαζε τα κλαδιά και τις πρασινάδες από πάνω της και ντυνόταν τα κανονικά της ρούχα. Όλα τα κλαδιά από το σώμα της Περπερούνας τοποθετούνταν κοντά σε βρύσες ή ρυάκια.
     Όλα τα κεράσματα που είχαν μοιραστεί από τις νοικοκυρές, ανήκαν στην Περπερούνα.
     Συμβολισμός: το έθιμο αυτό και το τελετουργικό του χάνονται στα βάθη των αιώνων. Είχε σκοπό να αποτρέψει τις κακές δυνάμεις  από το να εμποδίζουν τα σύννεφα να έρθουν στον τόπο και να τον ποτίσουν. Παρότι σήμερα φαίνεται ειδωλολατρικό το έθιμο και κάθε άλλο παρά χριστιανικό, δεν αποτελεί παρά μια δέηση στον Μεγαλοδύναμο για την ανάγκη της βροχής. Εξάλλου το τετράστιχο απευθύνεται καθαρότατα στον Πλάστη.
     Το ότι κυρίως επιλέγονταν για Περπερούνα ένα ορφανό κορίτσι, συμβολίζει την ίδια τη Φύση, η οποία δεν έχει ούτε πατέρα, ούτε μητέρα.
     Τα πράσινα κλαδιά στο σώμα της Περπερούνας συμβολίζουν ολόκληρη την χλωρίδα που για να ζήσει έχει ανάγκη από την ζωοδότρα βροχή και το νερό της.
     Το νερό που έριχναν από ψηλά οι νοικοκυρές δεν είναι άλλο παρά η βροχή που πέφτει από ψηλά πάνω στην Πλάση.
     Το όλο τελετουργικό δεν αποτελεί παρά μίμηση της ροής Φύσης.
     Και το τρομερό στην υπόθεση ήταν ότι τελικά σχεδόν πάντα την επόμενη μέρα έβρεχε! Και αυτό συνέβαινε πιθανότατα, γιατί οι προσευχές των αγνών ψυχών των παιδιών έφταναν πιο γρήγορα στ’ αυτιά του Μεγαλοδύναμου. Και εισακούονταν.
Τη βυζαντινή καταγωγή του εθίμου  και τη βαθύτερη σχέση του με την Εκκλησία μαρτυρεί και το γεγονός, ότι η περπερούνα συνήθως δεν ξεπερνάει τα όρια της Ορθοδοξίας στη Νοτιανατολική Ευρώπη. Η ετυμολογική ρίζα της περπερούνας ανάγεται πιθανώς στα «υπέρπυρα» ή πιο λαϊκά «πέρπερα», ένα χρυσό νόμισμα των Βυζαντινών. 

     Γεωργικές εργασίες το μήνα Ιούλιο
Ο Ιούλιος ήταν μήνας με πολύ δουλειά στα χωράφια.
Μάζεμα της ρόβης στα προσήλια μέρη.

Αλώνισμα σιτηρών στα τέλη του μήνα. Το αλώνισμα κρατούσε ως τον Δεκαπενταύγουστο περίπου. Γι’ αυτούς που είχαν ζώα και χέρια. Γι’ αυτούς που δεν είχαν, πήγαινε και λίγο πιο πέρα, αφού περίμεναν να τελειώσουν οι υπόλοιποι τις δουλειές για να βοηθήσουν.