Ο ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΣ ΜΑΣ ΤΟΠΟΣ

Καλωσορίσατε στον τόπο μας. Στη Λάγκα. Η Λάγκα είναι ένα χωριό χωμένο μέσα στο δάσος, στους πρόποδες των Οντρίων και ταυτόχρονα του Γράμμου, σε ένα απαράμιλλης ομορφιάς τοπίο, στην Καστοριά. Σε όλους εσάς που παρακολουθείτε συστηματικά ή όχι τα τεκτενόμενα του χωριού μας, σας εύχομαι καλή περιήγηση. Το blog αυτό είναι καθαρά λαογραφικό και περιγραφικό τόσο της σύγχρονης όσο και της παλιάς ζωής της Λάγκας. Γιατί δεν πρέπει να χαθούν οι παραδόσεις και η ιστορία μας. Χωρίς αυτά, χωρίς να γνωρίζουμε την κληρονομιά μας, δεν μπορούμε να υπάρχουμε σαν ξεχωριστοί άνθρωποι, σαν συγχωριανοί και πηγαίνοντας πιο μακριά, ακόμα και σαν έθνος.
Καλωσορίσατε λοιπόν και ελάτε να κάνουμε βόλτα μαζί στη Λάγκα του πριν και του τώρα...

Κυριακή 14 Απριλίου 2013

ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΑΣ

Καλησπέρα φίλοι μου. Επιτέλους ο καιρός μας άνοιξε κι άρχισε η αναγέννηση της  φύσης για τα καλά. Χαρά Θεού το χωριό μας από εδώ και πέρα. Ο κόσμος άρχισε να βγαίνει στους μπαχτσέδες και να ετοιμάζει την καλοκαιρινή σοδειά. Παντού ακούς να σκάβουν, να φυτεύουν, να καθαρίζουν. Όμορφη εικόνα και όμορφοι ήχοι χαμένοι στη λήθη του χειμώνα. Να όμως που ήρθε πάλι η ώρα τους  και το χωριό μας άρχισε να φαντάζει πάλι κατοικημένο όπως παλιά. Ας ελπίσουμε ότι θα δούμε και ακόμα καλύτερες τέτοιες καταστάσεις. Κι έτσι σήμερα μου ήρθε στο μυαλό το παλιό επάγγελμα του αγροφύλακα, που ήταν άκρως απαραίτητος για να διευθετεί τις όποιες έριδες ανάμεσα στους κατοίκους του χωριού. Πόσες και πόσες φορές εμάς ως πιτσιρίκια δεν μας κυνήγησε γιατί παίζαμε σε χωράφια και χαλούσαμε το σπαρτά; και με το δίκιο του και ας μας κακοφαίνονταν τότε. Δεν καταλαβαίναμε γιατί γινόταν τόση φασαρία αν χαλούσαμε τη σοδειά ενός μικρού χωραφιού. Όμως αυτός ήξερε. Ήξερε για τον δυσανάλογο κόπο με την σοδειά των φτωχικών χωραφιών και το πόσο βασίζονταν οι χωρικοί σ' αυτήν για να τα βγάλουν πέρα.
Ας δούμε όμως με περισσότερη λεπτομέρεια ποιες ήταν οι υποχρεώσεις του και γιατί τις τηρούσε με θρησκευτική ευλάβεια:
Αγροφύλακας (Δραγάτης)
    
     Σκοπός του αγροφύλακα ήταν η φύλαξη των αγρών, η πρόληψη, η δίωξη και τιμωρία κάθε αγροτικού αδικήματος [αγροζημιώσεις, κλοπές, φθορές, παράνομη βοσκή ζώων, ζωοκτονίες κλπ].  Το Σώμα της Αγροφυλακής συστήθηκε το 1935. Υπήρχαν ειδικοί νόμοι που ρυθμίζουν κατά κατηγορίες τα αγροτικά αδικήματα. Οι αγροφύλακες είχαν δικαίωμα να οπλοφορούν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
     Τα παλιότερα χρόνια, τα κατώτερα όργανα της Αγροφυλακής ήταν: α] οι αγροφύλακες, που διορίζονταν από τους νομάρχες. β] οι υδρονομείς, που ρύθμιζαν τα νερά για το πότισμα των χωραφιών και γ] οι αρχιφύλακες, που διορίζονταν από το Υπουργείο σε περιοχές που υπήρχαν τουλάχιστον δέκα αγροφύλακες.
     Ανώτερα όργανα ήταν οι αγρονόμοι και υπαγρονόμοι.
     Η δουλειά του  αγροφύλακα ήταν αρκετά δύσκολη, γιατί έπρεπε να γυρίζει όλη τη μέρα στα χωράφια και να ελέγχει να μη γίνονται αγροτικά αδικήματα. Δεν είχε συγκεκριμένο ωράριο, πρωί, μεσημέρι, βράδυ, πάντα στο καθήκον. Ο αγροφύλακας πρέπει να φοράει πάντα τη στολή του και να γυρίζει στην περιοχή ευθύνης του. Επίσης, συνεχώς ήταν υποχρεωμένος να ελέγχει και να τιμωρεί όσους κάνουν αδικήματα, βρισκόταν σε αντιδικία και φιλονικίες με αυτούς που δεν δεχόταν τα αδικήματα.
Οι αγροφύλακες, εκτός από τον έλεγχο, προσέφεραν και άλλες υπηρεσίες. Για παράδειγμα, την περίοδο της Άνοιξης, έπαιρναν μαζί τους "μπόλια" και εμβολίαζαν τα άγρια δέντρα, που υπήρχαν στους αγρούς ή σε δρόμους. Αυτό το βλέπουμε κι εμείς όταν περπατάμε στο ύπαιθρο. Βλέπουμε πολλά δέντρα, όπως αχλαδιές, αμυγδαλιές, ελιές που ήταν παλιότερα άγριες.  Ο αγροφύλακας ήταν ο φύλακας άγγελος της περιουσίας των αγροτών.
Γνώριζε με κάθε λεπτομέρεια, τίνος ήταν το χωράφι, πόσα στρέμματα ήταν, τι καλλιέργεια είχε. Γι αυτό και ήταν αυτός που έδινε και επίσημες βεβαιώσεις σε αγρότες για να πάρουν κάποια βοηθήματα ή να συνταξιοδοτηθούν.
Ακόμη έδιναν πληροφορίες και στους γεωπόνους για καλλιέργειες, στρεμματικές εκτάσεις κλπ. Είχαν το ελεύθερο να κινούνται με οποιοδήποτε μέσο, εφ' όσον ο δρόμος το επέτρεπε. Διαφορετικά κινούνταν με τα πόδια.

Στη φωτογραφία βλέπουμε τον θείο μου τον Αποστόλη Παπαϊωάννου, τον μόνο αγροφύλακα που γνώρισα εγώ. Μας είχε κάνει την τιμή παλαιότερα και μας παραχώρισε την φωτογραφία του αυτή για να παρουσιάσουμε ένα ημερολόγιο με παλαιά λαγκιώτικα επαγγέλματα. Από εκεί την έχω δανειστεί. Ας είναι καλά, γιατί έχουμε τώρα ένα τεκμήριο της εργασίας του. Σ' ευχαριστούμε θείε.

Ελπίζω να σας θύμησα κάποια πράγματα και σήμερα φίλοι μου. Καλή συνέχεια να έχετε.


Πέμπτη 11 Απριλίου 2013

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΛΑΓΚΑ

Καλησπέρα φίλοι μου. Αύριο Παρασκευή 12 Απριλίου, στις 5:30μμ θα έχουμε τους 4ους Χαιρετισμούς στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου στο χωριό μας. Όσοι μπορούμε ας παραβρεθούμε στην κατανυκτική αυτή Λειτουργία της Σαρακοστής αφιερωμένη την Παναγία μας.

Δευτέρα 8 Απριλίου 2013

ΣΚΑΡΦΗ

Καλημέρα φίλοι μου. σήμερα θα αρχίσουμε μια βόλτα στη φύση της Λάγκας που αρχίζει και αναγεννάται και μας προσφέρει την τόσο πολύτιμη βοήθειά της στη ζωή μας, τόσο με την απαράμιλλη ομορφιά της, όσο και με τα θαυμαστά βότανά της. Φυσικά και δε μπορούμε να εξαντλήσουμε το θέμα έτσι απλά κι εύκολα, αλλά μια πρώτη γνωριμία είναι εύκολα πραγματοποιήσιμη.
Σήμερα λοιπόν θα παρουσιάσουμε την ΣΚΑΡΦΗ.

«Σκάρφη»/ τρελλόχορτο (Ελλεοβόρος ο κυκλόφυλλος) –Helleborus cyclophyllus Boiss

«τα σύκα- σύκα και η σκάρφη- σκάρφη» είναι η αρχική παροιμία, αλλά λόγω της μη αναγνωρισιμότητας του φυτού, οι άνθρωποι επέλεξαν να αλλάξουν ελαφρώς τη λέξη, κατά το πώς τους βόλευε.

Η Σκάρφη είναι ένα πολυετές και ποώδες φυτό ύψους 30 – 40 εκατοστών, που απαντάται παντού στη Λάγκα περί τα τέλη του Χειμώνα και τις αρχές της Άνοιξης. Στην πραγματικότητα, είναι τόσο ανθεκτικό φυτό, που μόλις αρχίσει ο καιρός και βελτιώνεται, ξεπροβάλλει το ήδη ανθισμένο φυτό μέσα από τα χιόνια.    Η μορφή του φυτού αυτού είναι ιδιαίτερη. Δε μοιάζει με κανένα άλλο και αναγνωρίζεται αμέσως. Δεν υπάρχει περίπτωση να περπατήσει κανείς στης Λάγκας τις πλαγιές και να μην παρατηρήσει την σκάρφη. Υπάρχει έτσι κι αλλιώς σε μεγάλες ποσότητες.
Είναι φυτό ποώδες πολυετές, με βραχύ και ισχυρό μαύρο ρίζωμα. Φύλλα σύνθετα παλαμοειδή, εμφανιζόμενα ταυτόχρονα ή λίγο μετά τους ανθοφόρους βλαστούς. Βλαστοί με ύψος 15-40 εκατοστά. Φύλλα βάσης κατά πολύ μικρότερα από τα φύλλα της βάσης. Άνθη 2-5, μεγάλα, κωδωνοειδή. Τμήματα περιανθίου ελλειπτικά, κιτρινοπράσινα. Καρπός σωροκάρπιο από 3-6 θυλάκους. Σπέρματα 5-8 καστανά με σαρκώδες πλευρικό πτερύγιο (ελαιόσωμα). Ανθοφορεί από το Φεβρουάριο έως το Μάιο.
Η σκάρφη διαθέτει την ουσία ελλεβορίνη, που έχει πολλές καταπραϋντικές και θεραπευτικές ιδιότητες και γι’ αυτό χρησιμοποιείται από την επίσημη φαρμακολογία και ιατρική, καθώς και από τη λαϊκή ιατρική και θεραπευτική. Οι αρχαίοι Έλληνες, όταν έβλεπαν κάποιον ατίθασο και νευρικό άνθρωπο, χρησιμοποιούσαν την παροιμιώδη έκφραση «ελλεοβόρου δείται», δηλαδή πρέπει να πάρει ελλεόβορο (σκάρφη), διότι έχει ανάγκη ηρεμίας και ύπνου.
Τα ζώα δεν τρώνε τη σκάρφη, επειδή η εμπεριεχόμενή της ουσία ελλεβορίνη είναι δηλητηριώδης. Λόγω αυτής της θανατηφόρας ιδιότητάς της, οι μνησίκακοι χωρικοί της παλαιάς εποχής "σκάρφιζαν" (δηλητηρίαζαν} με τη ρίζα και το απόσταγμα του εν λόγω φυτού τα αιγοπρόβατα και τα οπωροφόρα δέντρα των εχθρών τους. Συγκεκριμένα, ράντιζαν με χυμό σκάρφης τις ανάλογες ζωοτροφές και τοποθετούσαν μέσα σε σχισμές των «μισητών» δέντρων ρίζες σκάρφης, που τα ξήραιναν αμέσως.
Χρησιμοποιούμενα μέρη:
•Βλαστοίκαιρίζες..

Τρόπος χρήσης:
•Χρήση εσωτερική, εξωτερική φαρμακευτικό, δηλητηριώδες.

Συστατικά:
•Γλυκοζίτες όπως η ελλεβορεϊνη, σαπωνίνες όπως η ελλεβορίνη, ακονιτικό οξύ κλπ.

Ιδιότητες:
•Ανθελμινθικό, καθαρτικό, παυσίπονο των δοντιών, δηλητηριώδες.

Χρήσεις:
•Παυσίπονο των δοντιών. Ανθελμινθικό, ισχυρό καθαρτικό, κατά των εξωτερικών παρασίτων (ψείρες).
Λίγη ιστορία
Κατά την αρχαιότητα θεωρούνταν θεραπευτικό της τρέλας. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα χρησιμοποιούνταν στα ψυχιατρεία. Εξ ου και το χαρακτηριστικό του όνομα, ως τρελλόχορτο.
Το φυτό ήταν γνωστό και κατά την αρχαιότητα ως θεραπευτικό βότανο της τρέλας. Ό μάντης Μελάμπους, Ιερέας του Απόλλωνα, ήταν επιφορτισμένος με την παρακολούθηση των γυναικών στις διονυσιακές γιορτές. Όταν οι γυναίκες το παράκαναν με το κρασί, τους έδινε γάλα από κατσίκι πού είχε φάει ελλέβορο γιατί το φυτό αυτό είχε την ιδιότητα να ξεμεθάει.
Ο Πλίνιος γράφει ότι ο Μελάμπους, , που έζησε περί το 1400 πΧ., χρησιμοποιούσε τα φυτά για να εξαγνίσει τη μανία. Θεράπευσε τις κόρες του βασιλιά του Άργους Πρώτου από την μανία τους να θεωρούν τους εαυτούς τους μοσχίδες. Το βότανο το χρησιμοποιούσαν στην αρχαιότητα ως δηλητήριο με το οποίο θανάτωναν τους εγκληματίες. Επίσης άλειφαν με αυτό τις μύτες των βελών. Το χρησιμοποιούσαν ως φάρμακο κατά της χολέρας. 
Μέχρι και τον 19ο αιώνα ο ελλέβορος χρησιμοποιούνταν στα ψυχιατρεία για τη θεραπεία της τρέλας. Στη λαϊκή θεραπευτική χρησιμοποιείται ως παυσίπονο για τη θεραπεία της οδονταλγίας.
Σε άλλες χώρες χρησιμοποιούνταν παλιά τα φυτά για να ευλογήσουν τα βοοειδή και να κρατήσουν μακριά τα κακά πνεύματα ή για τη θεραπεία διαφόρων νόσων  των πτηνών.
Η σκάρφη μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα χρησιμοποιούταν ως τοπικό επίθεμα για την αποτροπή των ανεπιθύμητων κυήσεων, δηλαδή για τεχνητές αποβολές.
Οι ρίζες της επίσης χρησιμοποιούνταν σε πολύ ισχυρούς πονόδοντους, αλλά συνήθως με καταστρεπτικές συνέπειες, γιατί στη συνέχεια το δόντι στο οποίο είχε τοποθετηθεί σκάρφη, έπεφτε.
Στη λαογραφία της Λάγκας σε πολύ παλαιότερους χρόνους, μια συνήθεια που είχαν ήταν ότι μόλις έβρισκαν τα πρώτα άνθη της σκάρφης, έπρεπε να φάνε από ένα για να είναι γεροί. Όμως είναι άγνωστο αν τελικά το έκαναν, επειδή είναι άκρως τοξικό φυτό. Αυτό πιθανόν συνέβαινε επειδή είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό φυτό. Ανθίζει ακόμα και κάτω από το χιόνι. Επίσης, αργότερα κατά τους πολέμους ενάντια στην πατρίδα μας, όταν ο κατακτητής αποφάσιζε να επιτάξει τα υποζύγια προς διευκόλυνσή του, μόνο ένα πολύ μικρό κομματάκι φύλλου σκάρφης περίπου 1εκ χρειαζόταν για να κουτσάνει το ζώο για ένα εικοσιτετράωρο, όσο δηλαδή χρειαζόταν για να το απορρίψει ο εχθρός.
Όπως και να’ χει, αν δεν γνωρίζουμε πως, καλό είναι να μην ασχοληθούμε προσωπικά με το φυτό, λόγω της μεγάλης τοξικότητάς του. Αλλά μπορούμε να θαυμάσουμε για άλλη μια φορά το φυτό που αποτελεί μέρος των θαυμάτων της λαγκιώτικης γης που έδωσε απλόχερα η φύση στον τόπο μας.